Literatura piękna

Nie mam pewności, czy zapiski ojca, które pośpiesznie czytałem, jeszcze zanim odszedł, a które potem czytałem uważniej, bez pośpiechu, istotnie świadczyły o ambitnym zamiarze wepchnięcia do książki całego świata. Być może wyczytałem z nich więcej, niż zawierały, może skrywały impuls, i to on wyzwolił we mnie nienazwaną potrzebę, tak czy owak z pewnością nie zamierzałem drwić z takiego zamiaru, bynajmniej, sam zacząłem myśleć o czymś podobnym, może (choć niekoniecznie) na mniejszą skalę. Zastanawiałem się, czy próba opisania jednej rozległej dziedziny na kilkudziesięciu czy nawet kilkuset stronach (kilkaset zawsze zdawało mi się niedosiężną objętością) musi być skazana na porażkę. Czy może się udać próba zamknięcia między okładkami wielkiej historii motywów i wątków, tematów, które tworzą nieoczywiste konfiguracje, przez co zyskują nowe znaczenia. I pomyślałem, że ułomnym i wtórnym sposobem jest sprowadzenie rozległej dziedziny do jednego elementu. Ot, choćby sprowadzenie historii literatury do jednej książki. Całego życia do jednej lub kilku scen. Jak Schwob zrobił z życiem Uccella, jak z życiem Uccella obszedł się Artaud, a z życiem Billy’ego Kida – Borges. Detal, w którym zmieściła się całość. Zuchwałość opowiadania, które skupia się na drobince piasku, by zobaczyć w niej wszechświat. Świat zamknięty w co prawda nienaturalnie dużym, ale jednak pojedynczym drzewie.

Pierwsza powieść historyczna w dorobku islandzkiego mistrza, zdobywcy literackiej nagrody Nobla.

Na przełomie XVII i XVIII wieku Islandia jest ubogą, zaniedbaną, głodującą i wyzyskiwaną duńską kolonią. Tran z islandzkich wielorybów oświetla ulice Kopenhagi, a dochody ze zmonopolizowanego handlu finansują królewskie bale i wojny. Biedny gospodarz i złodziej sznurka Jón Hreggviðsson ukarany zostaje chłostą za obrazę majestatu. Podczas powrotu z miejsca wykonania kary ginie królewski kat i znów podejrzanym staje się Jón Hreggviðsson. Ponownie staje przed sądem i znów zostaje skazany. Na śmierć. Udaje mu się jednak uciec i przez kolejne trzydzieści lat żyje jako zbieg, zmagając się z islandzkim i duńskim wymiarem sprawiedliwości i władzą. Staje się pionkiem w walce o wpływy i cześć między dwojgiem kochanków: szlachcianką z najznakomitszego islandzkiego rodu Snæfríður, zwaną także Słońcem Islandii, a królewskim antykwariuszem i przyjacielem królewskim, Arnasem Arnæusem, pragnącym poprawić byt islandzkiego gminu.

Powieść powstała w latach czterdziestych XX wieku, a bezpośredni impuls do jej napisania stanowił opublikowany w 1922 roku list żyjącego na przełomie XVII i XVIII wieku przestępcy… Jóna Hreggviðssona. Jej karty zaludnia galeria iście dickensowskich postaci, a autor, opisując ich losy, nie stroni od elementów realizmu magicznego i tajemnic świata staronordyckich wierzeń i magii.

Książka „Halucynacje… chyba śnię” pod redakcją Agaty Pankiewicz i Marcina Przybyłko to niezwykły zbiór esejów i fotografii. Portret Europy, przedmieść, środka i końca świata. Tekstom autorów takich jak Piotr Augustyniak, Matylda Awdziejczyk, Paweł Drabarczyk, Marta Leśniakowska, Zdzisław Skrok czy Ziemowit Szczerek towarzyszą oniryczne, a zarazem bliskie codzienności zdjęcia.

Nie istnieje odejście bardziej ostateczne niż śmierć. Żadna moc nie jest w stanie sprawić, aby zmarli powrócili – jedynie moc literatury. W powieści Adrianny Filimonowicz wskutek pewnego przedziwnego zdarzenia takie powroty stają się możliwe. Ale choć zmarli nie przypominają w niczym hollywoodzkich zombie, to ani oni, ani ich bliscy nie są – wbrew początkowym nadziejom – zadowoleni z tej sytuacji. Trzeba pozwolić im ponownie odejść: uwolnić ich i siebie. Czy to się uda?

W trzynastu esejach, składających się na niniejszą książkę, konfrontuję rozmaite teksty literackie z koncepcjami zaczerpniętymi z tradycji psychoanalitycznej. Nie interesuje mnie stosowanie psychoanalizy do literatury. Teorię psychoanalityczną traktuję raczej jako skrzynkę z pojęciowymi narzędziami, które pozwalają rozpocząć lekturę tekstu literackiego

W Serii Emblematycznej ukaże się obszerny wybór wierszy Urszuli Kozioł pod tytułem „Żyzna strona życia”. Tytuł jest cytatem z wiersza tej niezwykłej poetki, na pewno jednej z najwybitniejszych, które tworzyły w  XX i XXI wieku. Przedstawimy wiersze Urszuli Kozioł z debiutanckiego tomu „Gumowe klocki”, który ukazał się w roku 1957 aż po ostatnie wiersze z „Raptularza” wydanego w roku 2023 w PIW-ie i uhonorowanego najważniejszą w Polsce Nagrodą Literacką NIKE 2024. 93-letnia laureatka napisała, że jej poezja to rozmowa z samą sobą. Rozmowa o miłości i śmierci, o przemijaniu, w końcu o doświadczaniu starości. Ale „Żyzna strona życia” pokazuje ogromną różnorodność tej twórczości, nie tylko w podejmowanych tematach, ale także w poszukiwaniach najpojemniejszych form poetyckich. Urszula Kozioł tworzy ballady, pastorałki, elegie, najrozmaitsze prozy poetyckie, ale wydaje się, że dla tej poetki najbardziej pojemną formą do wyrażenia rzeczy ostatecznych i przeżyć granicznych są wiersze najprostsze formalnie.  Jak ta, w której pisze po stracie ukochanego:  "Czy tamta trawa / nadal jest pogięta / w miejscu gdzieśmy leżeli / przykryci obłokiem". 

[…] Pewnego ranka w trzeciej klasie zatrzymałem się na moście po drodze do szkoły, oparłem o okrągłą, cynobrową belkę i pogrążyłem się w myślach. Poniżej wolno płynęła rzeka szeroka jak tokijska Sumida. Aż do tamtej pory nigdy nie pozwalałem sobie na roztargnienie, przez które straciłbym kontakt ze światem. Zawsze miałem wrażenie, że gdzieś za mną ktoś jest i mnie ob­serwuje, zawsze przybierałem jakąś pozę. Do każdego, nawet najdrobniejsze­go gestu dodawałem w głowie didaskalia: „zdezorientowany, patrzy na swo­ją dłoń”, „mówi, drapiąc się za uchem” – zachowania, przy których mogłoby stać „odruchowo” czy „nieświadomie”, dla mnie nie istniały. Kiedy ockną­łem się z zamyślenia, serce aż zadrżało mi z samotności. W takich momen­tach zawsze myślałem o przeszłości i przyszłości […]

"Dzicy detektywi" to jedna z najgłośniejszych powieści Chilijczyka Roberta Bolano. Napisana z wielkim rozmachem i swobodą, aż dech zapiera, prawdziwa czytelnicza uczta. Sylwester 1975 roku, Miasto Meksyk. Arturo Belano i Ulises Lima, liderzy młodzieńczego ruchu literackiego, który nazywają bebechorealizmem, opuszczają miasto, aby szukać zaginionej legendarnej poetki. Wszystko tu jest: humor, przemoc, nostalgia, tęsknota. Prawdziwa powieść totalna.

Wiersze na zaliczenie balansują między literacką zabawą a cierpkim liryzmem. Grzegorz Olszański z dystansem przygląda się akademickiej rzeczywistości, mechanizmom rynku wydawniczego i konwencjom „sztuki pisania”. W jego utworach pojawiają się dziwaczne postaci wykładowców: Pani od poezji, Pan od prozy, Pan z centrum pośrednictwa pracy czy Pani od horroru; pytania doniośle retoryczne („Dlaczego piszę?”) czy egzaminy przypominające surrealistyczny performance. Olszański igra z konwencjami, żongluje nieuchwytnymi cytatami, bawi się pastiszem, ale pod tą wielowarstwową grą kryją się pytania zasadnicze: po co nam literatura w czasach, gdy „wszyscy piszą, ale nikt nie czyta”? Czy twórczość może być jednocześnie zabawą, terapią i świadectwem czasu?

Debiut Kingi Skwiry jest debiutem nietypowym, bo opowiadającym o przesycie i gniciu. Już początkowe utwory konfrontują nas ze śmiercią: butwiejącym, parnym latem, zapachem rozkładającego się mięsa i fermentujących owoców. Pośród takiej scenerii opisywana jest młodość: w teorii krzepka, śmiała i witalna, w praktyce zaś – upływająca w kurzu, pocie i zmęczeniu, pośród rozgrzanego betonu i usychających roślin. Dzieciństwo i dorastanie podmiotki, stanowiące jedne z najistotniejszych w tej książce tematów, nigdy nie są idealizowane: dojrzałość – a nawet przejrzałość – wyznacza charakter całego prezentowanego spektrum afektów i myśli, nie pozwalając na złudzenia i przekłamania. Opowieść o początku staje się tu więc historią nie tyle o końcu, ile o zabójczym nadmiarze życia; stale towarzysząca bohaterce konsumpcja – mdłych i nadpsutych pokarmów i treści, przedwczesnej, a więc cierpkiej erotyki – prowadzi w końcu do nieuleczalnej, dziewczyńsko-starczej obserwacji klęski urodzaju, którą odkrywa się z niekłamaną fascynacją.

to nie jest opowieść o lęku to nie jest opowieść o znikaniu zanikaniu zgubieniu zagubieniu to nie jest opowieść o zawiedzeniu o tym że kiedy słońce wstaje to rodzi się nowa historia od nowa i w koło w koło to nie jest opowieść o mięsie o mrówkach o dziewczynach o osobach o muchach i koniach o kretach i jajach to nie jest opowieść o miłości o zniknięciu ludzi z planety to nie jest żadna opowieść to tylko obrazek kropla na suficie śnieg

Jak brzmi mowa? Czyja? Ptaków? Gdzie leży prawda? Czyja?

Debiut poetycki Marii Kwiecień – reżyserki, dramatopisarki i tłumaczki, mamy autystycznej Mii – to poemat, który przypomina malignę albo sen. A może jedno i drugie. Autorka nie zatrzymuje się w swoim biegu przez słowa, wizje i halucynacje. Towarzyszy jej wiatr, egzotyczne zwierzęta, piach, strzępy wspomnień i rozmowy, które nigdy się nie odbyły. „Outback” to jedyna w swoim rodzaju podróż, podczas której autorka zabiera czytelnika na drugą stronę świata, żeby odnaleźć to, co najbardziej intymne i bolesne. Kwiecień okiełznała tętniący życiem język poetycki pełen powtórzeń, obsesji, upału, wdechów i wydechów. Stworzyła poruszającą opowieść o macierzyństwie i stracie.

„Reprezentacja zwierząt” to nowa, pełna poczucia humoru i czułości książka poetycka Dariusza Sośnickiego – poety, redaktora, wydawcy, krytyka literackiego, autora nominowanego między innymi do Nagrody im. Wisławy Szymborskiej, Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius i Nagrody Literackiej Gdynia.