Filozofia

Nowy esej jednej z ważniejszych współczesnych francuskich filozofek, Catherine Malabou, Wymazana przyjemność. Klitoris i myślenie, to historia łechtaczki, tego, jak była przez wieki postrzegana – czy raczej nie dostrzegana i lekceważona, to przerażające dzieje fizycznego i symbolicznego okaleczania kobiet oraz feministycznej walki o przywrócenie godności, o uznanie dla tego małego organu, który służy tylko kobiecej przyjemności – a więc „niczemu”. Ale to również próba myślenia o mocy bez dominacji, próba stworzenia filozoficznej i politycznej alternatywy dla męskiego fallogocentryzmu.

O idei Europy tradycyjnie myślano w kategoriach pokonywania granic. Tak jak mityczna księżniczka nosząca jej imię, Europa miała być nomadką – tworzyć się dzięki nieustannej wędrówce. Jednocześnie miała być ona nośnikiem uniwersalizmu – obietnicy powszechnego postępu, która stopniowo ziści się w planetarnych ramach. Zburzenie muru berlińskiego i wejście w kolejną fazę integracji kontynentu raz jeszcze zrodziły nadzieje na kosmopolityczną Europę.

W Narodzić się Luce Irigaray – jedna z czołowych filozofek współczesnych, której myśl wykładana jest na uniwersytetach na całym świecie – proponuje nowy sposób rozumienia tego, kim jest człowiek. W swoim namyśle nad istotą człowieczeństwa skupia się w szczególności na pytaniu o początki i pochodzenie. Przełamuje tym samym paradygmat ustanowiony przez androcentryczną tradycję filozoficzną Zachodu, dla której dominującym punktem odniesienia jest przeważnie śmierć. Tymczasem wedle Irigaray kwestią fundamentalną są narodziny, rozumiane z jednej strony jako afirmacja autonomii, z drugiej – jako droga ku relacyjności i rozwojowi istoty ludzkiej.

Ewa Bińczyk napisała bardzo potrzebną książkę. Znakomitą filozoficznie. Jej czytanie porusza, jej treści wywołują gniew, ale też dają impuls do działania, przynoszą nadzieję. Dla mnie jest to ponadto książka, która w praktyce realizuje idee bliskiej mi feministycznej etyki troski. Ewa Bińczyk troszczy się o świat, o wszystkie jego istoty, zasoby i instytucje. Dokonuje szczegółowej diagnozy katastrofy, w jakiej się zanurzamy, druzgocącej i trudnej do przyjęcia. Książka przekonuje, że dzisiaj jak nigdy wcześniej potrzebujemy humanistyki, która chce zmieniać świat, dobrze zorientowanej we współczesności, jednocześnie eksperckiej i popkulturowej.

Dr hab. Aleksandra Derra, prof. UMK

Kto sprząta świat? W Feminizmie dekolonialnym Françoise Vergès mierzy się z kluczowymi  kwestiami dzisiejszych debat feministycznych – od europocentryzmu i przywileju białości, po  wykluczenie i kapitalistyczny wyzysk. Wychodząc od przykładu kobiet pracujących w sektorze  usług sprzątania, unaocznia, w jaki sposób zachodni feminizm stał się ruchem dbającym o  interesy białych kobiet. Przypomina również o jego kolonialnych korzeniach i proponuje feminizm  osadzony w praktyce dekolonialnej, łączący analizę problematyki płci z krytyczną teorią rasy oraz  analizą imperialnych struktur władzy. 

Nawet najbardziej prozaiczne opozycje architektoniczne – wnętrze a zewnętrze, front a zaplecze – mogą być ujmowane w terminach wskazujących, że coś jest na rzeczy. To właśnie Derrida dla architektów. Rzeczywiście, zawsze coś jest na rzeczy, a stawka jest wysoka.

Książka zbiera najciekawsze i najważniejsze eseje Susan Sontag dotyczące emancypacji. Znajdziemy tu przede wszystkim poruszający tekst na temat podwójnych standardów, jakimi nasza kultura operuje w odniesieniu do starzenia się kobiet i mężczyzn, refleksje na temat kategorii piękna, a także słynną polemikę z Adrienne Rich dotyczącą eseju poświęconego Leni Riefenstahl

Niezatapialne to ujmujący przepływ poetyckiej wrażliwości, refleksji na temat relacji ludzko-pozaludzkich, odwołań do nauk Czarnego feminizmu oraz spekulacji o świecie wolnym od wyzysku i militaryzmu.

Interpretacyjna przenikliwość przeplata się w tej książce z zachętą do podjęcia „ćwiczenia z ponownego nazywania”. Na początku XX wieku Irlandczycy – podobnie jak wiele innych narodów – stanęli przed wyzwaniem zredefiniowania własnej tożsamości i znalezienia dla niej form wyrazu. Terry Eagleton, Fredric Jameson i Edward W. Said obierają to zagadnienie za centralny temat swoich rozważań, a doświadczenie irlandzkie jawi im się jako historia kolonialna, nie tracąc przy tym osobnego rysu.

Książka z serii Nowa Humanistyka IBL PAN.

Francuska filozofka kreśli zarys nowej ontologii – ontologii formy, albowiem to właśnie ona najlepiej oddaje współczesną rzeczywistość po schyłku tradycyjnej, klasycznej metafizyki – od Arystotelesa do Heideggera. Jest zupełnie nowym przetasowaniem pojęć metafizycznych i ich ujęcia w obiegu współczesnych koncepcji filozoficznych. Albowiem po dekonstrukcji Heideggera i Derridy cały metafizyczny ekwipaż pojęć, znaczeń i sensów uległ zatarciu, i przypomina dziś ikonę, a więc przedstawienie religijne i święte, ale takie, na którym przez mglistą przestrzeń pierwszego planu egzystencji przebijają jedynie zarysy i zanikające jakby we mgle kontury dawnych olbrzymów, zaś całość domaga się ponownego zrozumienia i kolejnej w historii reinterpretacji.

Oryginalna diagnoza współczesności dokonana z perspektywy Afryki łączy elementy teorii krytycznej, myśli postkolonialnej i psychoanalizy.

Lennard J. Davis swoją książką dokonał przełomu w myśleniu o niepełnosprawności. Z błyskotliwością i pasją, będącą połączeniem badań akademickich i aktywizmu, dowodzi, że jeżeli chcemy zrozumieć konstrukcję niepełnosprawności, musimy zrozumieć konstrukcję normalności. To nie osoby z niepełnosprawnościami stanowią „problem” – podkreśla Davis, lecz sposób, w jaki wyobrażenie normy kreuje „problem” niepełnosprawnej osoby.

Estetyka niepełnosprawności Tobina Siebersa, badacza i aktywisty działającego na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami to pierwsza próba przedstawiania niepełnosprawności w sztuce współczesnej i kulturze wizualnej na tak szeroką skalę. Intelektualne środowisko osób z niepełnosprawnościami w Stanach Zjednoczonych uznaje tę książkę za oszałamiającą rozmachem, błyskotliwą i zmieniającą na zawsze sposób myślenia o relacjach sztuki i niepełnosprawności.

Wznowienie kultowej już książki, łączącej elementy rozważań filozoficznych z opisem ważnego zjawiska popkultury, próbującej rozstrzygnąć paradoksy horroru w filmie, literaturze oraz najogólniej w życiu człowieka.