Filozofia

Niewielka „Anarchia i chrześcijaństwo” nie wskazuje bezwzględnej tożsamości wiary w Jezusa Chrystusa i anarchizmu. Ale pokazuje, na podstawie tekstów biblijnych i historii chrześcijaństwa, że można – łączyć anarchistyczną praxis z chrześcijaństwem.

Emma Goldman jak zwięźle można mówić: o fałszywej świadomości klasowej, wyzysku i potrzebie wspólnej walki robotniczo-inteligenckiej. Po przeczytaniu "Anarchizmu i innych esejów", czekając na „Żyjąc moje życie", idealna lektura, nie tylko w kawiarni przy papierosie, ale również w przerwie w pracy (i fizycznej i umysłowej).

Kontrowersyjna na pierwszy rzut oka teza Davida Benatara znajduje na kartach jego książki doskonałą argumentację. Czerpiąc pełnymi garściami z tradycji brytyjskiej filozofii analitycznej, swój wywód prowadzi w sposób uporządkowany i ścisły logicznie. Co więcej – mimo trwającej dyskusji z jego tezami – jak do tej pory niewielu filozofom udało się wejść z nim w dorównującą mu poziomem polemikę.

Logiczny wywód Davida Benatara, w którym przedstawia ludzkie życie jako tragiczną pułapkę. Sens, którego szukamy, jest nam w większości niedostępny. Doświadczamy więcej bólu i cierpienia, niż potrafimy przed sobą przyznać. Śmierć nas od nich wybawia, ale sama w sobie stanowi tragedię. Nie ma zbawienia, a nieśmiertelność jest ułudą. Bezsens życia i nieuchronność śmierci – to dwie szczęki egzystencjalnego imadła.

Pikiel dla Wiedzących czyli Proste Prawdy w Zgrzebnej Szacie to pierwsze w Polsce wydanie zbioru pism Lorda Timothy’ego Dextera, północnoamerykańskiego myśliciela i milionera żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku. Dexter dorobił się na handlu węglem, biblią i kotami, a następnie ogłosił największym filozofem świata. Miał ku temu podstawy, co potwierdzają relacje świadków.

W Wolności. Chorobie, na którą nie ma lekarstwa zgodnie ze swoją dialektyczną metodologią (dla jasności: Slavoj Žižek uważa się za spadkobiercę myśli K. Marksa) rozpatruje zagrożenia związane z radykalnym rozumieniem pojęcia wolności, wskazując, że w niektórych formach, w skrajnym rozumieniu wolność może się stać zagrożeniem. Bo przecież wolno nam niszczyć planetę, wolno lekceważyć zalecenia nauki, wolno zachwycać się turbokapitalizmem. W końcu jak pisze Žižek oczywiście uderzenie asteroidy lub erupcja super wulkanu mogą nas zniszczyć, największym zagrożeniem dla ludzkiej populacji, „piątym jeźdźcem” [apokalipsy], jeśli wolicie, jesteśmy my sami”. 

Nowy esej jednej z ważniejszych współczesnych francuskich filozofek, Catherine Malabou, Wymazana przyjemność. Klitoris i myślenie, to historia łechtaczki, tego, jak była przez wieki postrzegana – czy raczej nie dostrzegana i lekceważona, to przerażające dzieje fizycznego i symbolicznego okaleczania kobiet oraz feministycznej walki o przywrócenie godności, o uznanie dla tego małego organu, który służy tylko kobiecej przyjemności – a więc „niczemu”. Ale to również próba myślenia o mocy bez dominacji, próba stworzenia filozoficznej i politycznej alternatywy dla męskiego fallogocentryzmu.

O idei Europy tradycyjnie myślano w kategoriach pokonywania granic. Tak jak mityczna księżniczka nosząca jej imię, Europa miała być nomadką – tworzyć się dzięki nieustannej wędrówce. Jednocześnie miała być ona nośnikiem uniwersalizmu – obietnicy powszechnego postępu, która stopniowo ziści się w planetarnych ramach. Zburzenie muru berlińskiego i wejście w kolejną fazę integracji kontynentu raz jeszcze zrodziły nadzieje na kosmopolityczną Europę.

W Narodzić się Luce Irigaray – jedna z czołowych filozofek współczesnych, której myśl wykładana jest na uniwersytetach na całym świecie – proponuje nowy sposób rozumienia tego, kim jest człowiek. W swoim namyśle nad istotą człowieczeństwa skupia się w szczególności na pytaniu o początki i pochodzenie. Przełamuje tym samym paradygmat ustanowiony przez androcentryczną tradycję filozoficzną Zachodu, dla której dominującym punktem odniesienia jest przeważnie śmierć. Tymczasem wedle Irigaray kwestią fundamentalną są narodziny, rozumiane z jednej strony jako afirmacja autonomii, z drugiej – jako droga ku relacyjności i rozwojowi istoty ludzkiej.

Ewa Bińczyk napisała bardzo potrzebną książkę. Znakomitą filozoficznie. Jej czytanie porusza, jej treści wywołują gniew, ale też dają impuls do działania, przynoszą nadzieję. Dla mnie jest to ponadto książka, która w praktyce realizuje idee bliskiej mi feministycznej etyki troski. Ewa Bińczyk troszczy się o świat, o wszystkie jego istoty, zasoby i instytucje. Dokonuje szczegółowej diagnozy katastrofy, w jakiej się zanurzamy, druzgocącej i trudnej do przyjęcia. Książka przekonuje, że dzisiaj jak nigdy wcześniej potrzebujemy humanistyki, która chce zmieniać świat, dobrze zorientowanej we współczesności, jednocześnie eksperckiej i popkulturowej.

Dr hab. Aleksandra Derra, prof. UMK

Kto sprząta świat? W Feminizmie dekolonialnym Françoise Vergès mierzy się z kluczowymi  kwestiami dzisiejszych debat feministycznych – od europocentryzmu i przywileju białości, po  wykluczenie i kapitalistyczny wyzysk. Wychodząc od przykładu kobiet pracujących w sektorze  usług sprzątania, unaocznia, w jaki sposób zachodni feminizm stał się ruchem dbającym o  interesy białych kobiet. Przypomina również o jego kolonialnych korzeniach i proponuje feminizm  osadzony w praktyce dekolonialnej, łączący analizę problematyki płci z krytyczną teorią rasy oraz  analizą imperialnych struktur władzy. 

Nawet najbardziej prozaiczne opozycje architektoniczne – wnętrze a zewnętrze, front a zaplecze – mogą być ujmowane w terminach wskazujących, że coś jest na rzeczy. To właśnie Derrida dla architektów. Rzeczywiście, zawsze coś jest na rzeczy, a stawka jest wysoka.

Książka zbiera najciekawsze i najważniejsze eseje Susan Sontag dotyczące emancypacji. Znajdziemy tu przede wszystkim poruszający tekst na temat podwójnych standardów, jakimi nasza kultura operuje w odniesieniu do starzenia się kobiet i mężczyzn, refleksje na temat kategorii piękna, a także słynną polemikę z Adrienne Rich dotyczącą eseju poświęconego Leni Riefenstahl

Niezatapialne to ujmujący przepływ poetyckiej wrażliwości, refleksji na temat relacji ludzko-pozaludzkich, odwołań do nauk Czarnego feminizmu oraz spekulacji o świecie wolnym od wyzysku i militaryzmu.

Interpretacyjna przenikliwość przeplata się w tej książce z zachętą do podjęcia „ćwiczenia z ponownego nazywania”. Na początku XX wieku Irlandczycy – podobnie jak wiele innych narodów – stanęli przed wyzwaniem zredefiniowania własnej tożsamości i znalezienia dla niej form wyrazu. Terry Eagleton, Fredric Jameson i Edward W. Said obierają to zagadnienie za centralny temat swoich rozważań, a doświadczenie irlandzkie jawi im się jako historia kolonialna, nie tracąc przy tym osobnego rysu.