Sztuka

Pod koniec życia, w 1977 roku, Roland Barthes (1915–1980), klasyk współczesnej francuskiej humanistyki (m.in. Mitologie, Fragmenty dyskursu miłosnego, Imperium znaków, Stopień zero pisania), zaczął po śmierci matki pisać książkę o fotografii. Osobistym motywem była próba odnalezienia „istoty” zmarłej Henriette Barthes w fotografiach, które po niej pozostały. Paradoksalnie autor odnajduje to, czego szuka, w zdjęciu matki z jej dzieciństwa, z okresu, w którym jej nie znał, przewrotnie zaś – zdjęcia tego czytelnikowi nie pokazuje, uważając, że byłoby dla niego banalne. Dowodzi to, jak subtelne rozważania i doświadczenia podjął w tej bardzo prywatnej książce o nowym zjawisku w sztuce, którego naturę stara się wyjaśnić (tytułowy chambre claire, dosł. „jasny pokój”, nawiązuje w formie gry słów do chambre noire, „ciemnia”, dosł. „ciemny pokój”, a zarazem chodzi odpowiednio o camera lucida i camera obscura). Inaczej niż malarstwo, fotografia ma u podłoża pewien niewymyślony fakt, mgnienie owego „to było”, „zdjęcie” obrazu z rzeczywistości. Jako odmiana pamięci wprowadza w czas i cały dramat egzystencji. Barthes rozważa „zdjęcie” od strony studium, dociekliwości, analizy, i punctum, owego „ukłucia”, o jakie fotografia przyprawia widza. Czytelnik znajdzie w książce wiele takich puncta w zamieszczonych przez autora reprodukcjach klasycznych dzieł, które dodatkowo czynią z tych rozważań mały album, przyczynek do subiektywnej historii fotografii.

Pogrzeb jest wyjątkowo skonwencjonalizowanym rytuałem. Charakter wydarzenia zazwyczaj nie odpowiada stylowi życia zmarłej osoby. Brakuje nam stylów śmierci skorelowanych ze stylami życia. Drobnym krokiem w stronę indywidualizacji obrzędowości funeralnej jest zestaw alternatywnych symboli śmierci i żałoby. Książeczka zawiera ich solidny pakiet. Niektórym towarzyszy refleksja zaproszonych bliskich oraz dalszych.

Książka zawdzięcza swój tytuł słynnej frazie z Manifestu surrealistycznego André Bretona, służącej tutaj zresztą za motto: „Droga wyobraźnio, najbardziej w tobie kocham to, że nie przebaczasz”. W stulecie pierwszej publikacji manifestu (1924) autor podejmuje rozważania nad dziedzictwem nadrealizmu – teorii estetycznej zorientowanej wokół kategorii wyobraźni oraz awangardowej praktyki eksplorowania podświadomości, snu i rozmaitych „stanów wtórych”, technik automatyzmu, badania „przypadku obiektywnego” i prowokowania „konwulsyjnego piękna”.

Z ogromną radością dzielę się z Państwem efektami pracy uczestniczek i uczestników kilkumiesięcznych mistrzowskich warsztatów fotograficznych Reinterpretacje, które miałem przyjemność poprowadzić na zaproszenie Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie. Od samego początku przyświecał nam cel, by spojrzeć na teatr w nowy sposób, dotrzeć do osób, przestrzeni i przedmiotów, które na co dzień są niedostępne albo w ogóle nie kojarzą się z teatrem, a są z nim związane.

Jerzy Jaworowski (1919–1975) – wybitny grafik czasu PRL-u, projektant książek, ilustrator. Pracował głównie dla wydawnictwa Czytelnik, ale też PIW-u, Iskier, Więzi. Mało kto wiedział, że w zaciszu domowym tworzył rysunki prywatne – i właśnie im poświęcona jest ta książka. 

Sztuka i życie Marka Rothki (1903–1970), jednego z najsłynniejszych ekspresjonistów abstrakcyjnych, zostają pokazane na nowo w książce napisanej przez jego syna. Łącząc rygorystyczną krytykę z osobistymi anegdotami, Christopher Rothko oferuje unikalne spojrzenie na mistrza sztuki współczesnej.

Festiwal w Cannes oczami Tadeusza Sobolewskiego to więcej niż kino – to podróż przez historię filmowego świata, pełna anegdot, refleksji i spotkań z mistrzami. "Cannes. Religia kina" to książka dla każdego, kto pragnie poczuć magię kina na własnej skórze.

• Jaki był średniowieczny sposób na zapobieganie łysieniu?
• Gdzie żyło plemię ludzi bez głów?
• Jakie cechy charakteru można wyczytać z wyglądu włosów?
• Dlaczego serce w średniowieczu było ważniejsze od żołądka?

Średniowiecze często uznajemy za wieki ciemne. Kojarzymy je z brakiem higieny i epidemiami. A o ówczesnej medycynie nawet nie myślimy, bo wszelkie zabiegi wydają się niebezpiecznie podobne do tortur. Jack Hartnell przygląda się średniowiecznemu ciału od stóp do głów i rzuca nowe światło na tę epokę. Obala wiele mitów i pokazuje, że wcale tak wiele nas od tej epoki nie różni.

To opracowanie powstało głównie z myślą o poczatkujących projektantach i twórcach wielu dziedzin kreatywnych, ale także o szerszym gronie pasjonatów kolorów, którzy potrzebują ich, by wyrazić siebie.

Chociaż Maria Michałowska nie jest artystką powszechnie znaną, trudno stwierdzić, że jej twórczość wymaga „odkrycia”, choćby dlatego, że w 2014 roku, jeszcze za życia tej twórczyni, podjęto próbę opracowania całości jej dorobku, jaką była publikacja prezentująca większość jej prac. Ponadto Michałowska była uczestniczką Grupy Wrocławskiej, w związku z czym brała udział w licznych wystawach tego nie homogenicznego kolektywu w Polsce i za granicą, a w towarzyszących im katalogach umieszczano niektóre z jej realizacji. Część z nich jeszcze przed śmiercią Michałowskiej włączono do kolekcji muzealnych. […]

Twórczość Karoliny Jaklewicz można postrzegać jako minimalistyczne inscenizacje, za którymi kryje się cały obszar znaczeń i emocji. Artystka zazwyczaj układa swoje prace w cykle, te zaś często przenikają się ze sobą, albo stanowią konsekwencję jej wcześniejszych artystycznych poszukiwań. Obrazy ewoluują jedne w drugie, elementy wcześniejszych dzieł ulegają modyfikacji i pojawiają się w kolejnych, usytuowane w nowych kontekstach. Wrocławska malarka swe poszukiwania umieszcza w polu geometrii – postępują one ku redukcji formy, operują płaszczyzną barwną, dążąc przede wszystkim do zobrazowania przestrzeni. […]

Książka fotograficzna Velvet flowers & melting views prezentuje wybór zdjęć Moniki Proniewskiej i Marty Szewczyk, twórczyń kolektywu artystycznego Magic Wands.

WERSJA ANGIELSKA

Książka w języku angielskim towarzyszy wystawie Repeat after Me II (Powtarzajcie za mną II) ukraińskiego kolektywu Open Group w Pawilonie Polskim na 60. Międzynarodowej Wystawie Sztuki – La Biennale di Venezia.

Książka ta jest efektem współpracy Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Muzeum Łazienki Królewskie. Powstała w wyniku projektu badawczego wiążącego się z dwusetną rocznicą śmierci Marcella Bacciarellego - pierwszego malarza króla Stanisława Augusta i pierwszego dziekana Oddziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego.

Konkretne budynki i ich plany stanowią doskonałą podstawę do opowiadania o przeszłości. Dzięki nim możliwe jest spojrzenie na powszechnie znane wydarzenia z nowej perspektywy. Z takiego przekonania wyrosła koncepcja wystawy "Iluzje wszechwładzy. Architektura i codzienność pod okupacją niemiecką" (Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. 18.10.2024 - 9.02.2025) oraz towarzyszącego jej katalogu.