Esej

Kamionek – z tekstem Marcina Wichy i zdjęciami Agnieszki Rayss – jest opowieścią o historii tego miejsca i zarazem poetyckim esejem o przemijaniu. To również niezwykły manifest uważności dwojga autorów, którzy potrafią dostrzec wokół siebie niepozorne detale: rysę w chodniku, spłowiałą flagę, stare, przetarte ogłoszenia. Z tych obserwacji tworzą mozaikowy portret bliskiego im skrawka Warszawy, gdzie powoli blakną lub znikają ślady przeszłości.

Zamiast nudnych książek – prawdziwa przygoda! "Dwanaście srok za ogon" Stanisława Łubieńskiego to połączenie ptasich obserwacji, literackich smaczków i historii pełnej emocji. Książka zdobyła NIKE Czytelników 2017.

W "Drugim życiu Czarnego Kota" Stanisław Łubieński pokazuje, jak natura, choć w tle, wpisuje się w miejski krajobraz. Zaproszenie do uważnego patrzenia, które pozwala dostrzec przyrodę tam, gdzie nie spodziewasz się jej znaleźć.

Być gościem w katastrofie to antropologiczny esej o patrzeniu na obrazy wojny w Ukrainie. To próba opowiedzenia o tej wojnie poprzez jej wizualność, poprzez sztukę. Co to bowiem znaczy dziś: patrzeć, zaczynać, uchodzić, cierpieć, przeżywać, nienawidzić, dokumentować, przekraczać, dekolonizować, pisać? To również opowieść o charkowskim Domu „Słowo”, w której – niczym w soczewce – odbijają się losy ukraińskiej kultury ostatnich stu lat. I na sam koniec: to książka o próbie odnalezienia się w tej wojennej historii, o mediowaniu między obiektywnym, badawczym dystansem a afektywnym zaangażowaniem.

Wydany w 2001 roku esej bell hooks dziś stanowi już pozycję klasyczną, a wśród wielu badaczek i czytelniczek zyskał status kultowy. Nie byłoby bez niego Dlaczego miłość rani Evy Illouz, Wymyślić miłość na nowo Mony Chollet czy wielu współczesnych poradników, jak choćby Czułej przewodniczki Natalii de Barbaro.

Mała empiria to esej uczestniczący o wczesnej starości i zagadce rodzicielstwa. Nie ma tu jednak perspektywy psychologicznej ani naturalistycznego skupienia, to rejestr małych, codziennych epifanii

Mit Darcy'ego to książka, która zainteresuje zarówno zagorzałe dżejnistki i fanki wątków typu slow burn, jak i osoby, które chcą krytycznie spojrzeć na wzorce kulturowe, na których budujemy nasze relacje intymne.

„Pisząc o czułym narratorze, Olga Tokarczuk osiągnęła coś, o czym współczesny humanista może zwykle ledwie marzyć: odmieniła kształt publicznej debaty, wprowadziła weń nową organizującą kategorię. Zarazem jej koncept okazał się tak powabny, tak popularny, że utraciła nad nim kontrolę. Czuły narrator wymknął się autorce z rąk i zaczął żyć własnym życiem. Dało się odnieść wrażenie, że z tekstu Tokarczuk raczej skorzystaliśmy, użyliśmy go w różnych celach, niż w prosty sposób przeczytaliśmy czy wysłuchaliśmy. Czy dziś możemy mieć poczucie, że dobrze go zrozumieliśmy? Doceniając rangę osiągnięcia autorki, chyba warto to sprawdzić”.

W przededniu pandemii Olivia Laing wprowadza się wraz z mężem do starego domu w hrabstwie Suffolk. Otacza go piękny, choć zapuszczony ogród, który należał wcześniej do wybitnego członka Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego. Próbując przywrócić roślinom ich dawną bujność, Laing medytuje nad znaczeniem ogrodów w kulturze. Fachową literaturę ogrodniczą czyta z równym zapałem, co Raj utracony Johna Miltona. Przycina cisowy żywopłot, użyźnia glebę z pomocą dżdżownic od firmy Wiggly Wigglers, ale przede wszystkim pyta: czy umiemy jeszcze wyobrazić sobie inny świat?

Opis nieszczęścia to tytuł zapożyczony od pierwszego zbioru esejów pisarza. Formuła celnie uwydatnia to, co autora najbardziej interesuje w literaturze. W przedmowie do książki z 1985 roku Sebald pisał: Ci, którzy obierają zawód pisarza, z reguły nie zaliczają się do ludzi najbardziej niefrasobliwych. Jakże inaczej gotowi byliby wdawać się w niemożliwe zajęcie, polegające na poszukiwaniu prawdy? […] Opis nieszczęścia zawiera w sobie możliwość jego przezwyciężenia.

Książka obejmuje – zróżnicowane gatunkowo i napisane w różnych okresach – teksty poruszające problem sztucznej inteligencji i pozaludzkiej świadomości. Lektura Intelektroniki jest podróżą przez artystyczne uniwersum Lema – od fantastyki pełnej grozy i niesamowitości, poprzez baśnie i traktaty filozoficzne, klasyczne science fiction o podróżach kosmicznych i eseje futurologiczne, aż po recenzje nieistniejących książek. Tom wieńczy traktat filozoficzny o sztucznej inteligencji oraz intelektronicznych dylematach, kontrowersjach i zastosowaniach praktycznych. Wydanie zawiera rysunki Daniela Mroza, ulubionego ilustratora Stanisława Lema.

W krótkim eseju zamykającym zbiór Samoszacunek Toni Morrison pisze, że dzieło literackie zawiera w sobie coś, co można by nazwać „niewidocznym atramentem”

Dla wielu moich współobywateli, dla Wielkiego Innego jestem polskojęzycznym, ale jednak Czarnuchem. Przez długi czas nie potrafiłem się z tym zmierzyć. Moja tożsamość bowiem nie czekała na mnie, jak na Polaków, Francuzów, Niemców czy Hiszpanów. Musiałem, wciąż muszę tworzyć ją na nowo, od zera. Nie jestem Czarnuchem — jestem Czarnym, jestem Polakiem, jestem Europejczykiem, jestem Afrykańczykiem. I wiem, że moje zmagania z własną tożsamością dopiero się zaczęły.

fragment książki

Trudno dziś skupić na czymś uwagę. Nieustannie docierają do nas angażujące informacje, wiadomości, powiadomienia. W czasach, gdy jesteśmy stale dostępni, trudno znaleźć spokój. To jest książka o jego braku. O polaryzacji w sieci, chaosie informacyjnym, kapitalizowaniu naszego zaangażowania, o samotności, rozpraszaniu uwagi, ale też o współczesnej pracy i hałaśliwych miastach, w których żyjemy. O trudnej do zniesienia kakofonii. A także o możliwych drogach ucieczki. O tym, co jest w ważne, i jak poszukać schronienia.

Normatywna koncepcja literatury ma tymczasem piękne określenie dla tych, którzy wzbraniają się przed pisaniem opowieści, którzy szukają nowych sposobów przedstawiania świata i wypróbowują je na świecie, nazywając ich „mieszkańcami wieży z kości słoniowej”, „formalistami”, „estetami”. Otóż chętnie pozwolę określać siebie mianem mieszkańca wieży z kości słoniowej, ponieważ uważam, że szukam metod, modeli dla literatury, która już jutro (albo pojutrze) określana będzie jako realistyczna, wtedy mianowicie, kiedy również te metody nie będą się już nadawały do użytku, ponieważ staną się manierą, która tylko pozornie będzie naturalna, tak jak teraz fikcja jako środek przedstawiania rzeczywistości w literaturze jest wciąż jeszcze pozornie naturalna.

Z eseju Jestem mieszkańcem wieży z kości słoniowej