Humanistyka

Solska jako przedmiot erotyczny i podmiot erotyczny, Solska i mężczyźni, Solska jako egeria Młodej Polski, fascynująca aktorka i demoniczna bohaterka kilku skandali obyczajowych – wszystko to, co buduje dziś rozpowszechnione wyobrażenie o Irenie Solskiej, zawiera się w obrębie tematu jej kobiecości, specyficznej, przesyconej erotyzmem, skomplikowanej – zgodnie z manierą epoki, w której było o niej najgłośniej. Natalija Jakubova zaczyna więc przekornie: od przypomnienia spektaklu zrealizowanego przez Pawła Passiniego na podstawie scenariusza Patrycji Dołowy w 2014 roku, od Kryjówki: wizerunek starzejącej się, schorowanej Karoliny (takie było metrykalne imię Solskiej, o czym nie zawsze się pamięta), utrzymującej się podczas wojny z nielegalnego przędzenia wełny; kobiety, która z heroicznym samozaparciem przechowuje kilka żydowskich dziewcząt w swoim warszawskim mieszkaniu.

Czy to możliwe, że zwykły zjadacz chleba ochoczo zgwałci śpiącą żonę swojego sąsiada, jeśli tylko da mu się okazję? Jak łatwo jest zwerbować kilkudziesięciu mężczyzn gotowych zgwałcić nieprzytomną kobietę?

Manon Garcia w 2024 roku przez kilka tygodni śledziła w sądzie proces Dominique’a Pelicot oskarżonego o odurzanie żony, Gisèle Pelicot, i udostępnianie jej ciała innym mężczyznom. Niniejszy esej łączy kronikę procesu z polityczną, filozoficzną i prawną refleksją na temat gwałtu we współczesnym społeczeństwie. Z perspektywy badaczki, ale też kobiety i matki Garcia stawia fundamentalne pytania o relacje między kobietą a mężczyzną, o zło, przemoc, kazirodztwo, normy płciowe i patriarchat. Co rusz powtarza też natarczywe pytanie, które wiele z nas sobie czasem zadaje: czy możemy żyć z mężczyznami?

Książka jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak to możliwe, że dokonująca się na naszych oczach zbrodnia ludobójstwa na Palestyńczykach odbywa przy aprobacie i wsparciu najważniejszych zachodnich państw i instytucji oraz obojętności większości zachodniej opinii publicznej. Zdaniem autora taka postawa jest przejawem tworzonej od dekad kultury, w której pewne rodzaje ludobójstwa zostały znormalizowane i nie budzą już etycznego odruchu.

„Okruchy świata” to książka eseistyczna, która składa się z 12 prac Kariny Marusińskiej, dokumentowanych fotograficznie głównie we wrocławskich muzeach. Artystka tropi umykające uwadze historii wątki, skupiając się na detalach codzienności i resztkach. Marusińska dyskutuje z materią, stawiając pytania o społeczeństwo czy ludzką naturę. Monika Braun w 12 esejach analizuje te dzieła, rozszerzając perspektywę i tworząc sieć skojarzeń z obszarów sztuki, nauk społecznych i literatury.

Historie dotyku to zbiór 702 fragmentów poświęconych tytułowemu zmysłowi. Poruszając się na przecięciu prozy poetyckiej i eseju filozoficznego, autorzy opisują dotknięcia proste i czułe, które przychodzą na myśl pierwsze, ale także te, które są trudne, zapomniane, niedostrzegane lub przemilczane. Otwarta struktura fragmentów nie narzuca stylu lektury. Można je czytać linearnie lub błądzić między nimi – jak po mapie, która nie wskazuje jedynej ścieżki.

Monografia jest interdyscyplinarnym vademecum antyczarnego rasizmu. To pierwsze tego typu opracowanie, w którym opisane są najważniejsze kategorie, pojęcia i mechanizmy antyczarnego rasizmu w Polsce. Autorka odpowiada w nim na pytanie, jak rozumiana jest rasa i czarność w polszczyźnie i jak przebiegają procesy antyczarności, antyczarnego rasizmu i urasawiania osób czarnych pochodzenia afrykańskiego. Margaret Ohia-Nowak bada te procesy przez semantyczną, pragmatyczną i multimodalną analizę językowych i dyskursywnych mechanizmów urasawiania we współczesnej polskiej komunikacji publicznej i prywatnej.

Tematyka książki nie zamyka się, co mógłby sugerować tytuł i jego (zawarta we wstępie) wykładnia, w kręgu geografii literackiej. Dom, miasto, krajobraz stanowią tu raczej asumpt do snucia frapującej opowieści o tym, co dzieje się na styku geografii, biografii, krytyki literackiej i literatury, i o wzajemnych relacjach miejsc, ludzi i tekstów. Autora interesują spotkania, więzi i – często nieoczywiste – paralele, wynikające tyleż z doświadczenia wspólnej przestrzeni, co z czytania – z czytania, będącego odkrywaniem „miejsc wspólnych”, tropieniem splotów i powiązań intertekstualnych.

In this groundbreaking book, the outspoken and radical Israeli historian Ilan Pappe examines the most contested ideas concerning the origins and identity of the contemporary state of Israel. This has been updated with a new afterword on the 2023 invasion of Gaza.

Co łączy wszystkich, tak przecież różnych bohaterów tej książki? Skąd bierze się ich odmowa działania albo świadome i ostentacyjne lenistwo, marnotrawienie czasu i talentu, praktykowanie milczenia i porażki? W kulturze zachodniej to aktywność jest wartościowana pozytywnie, niemoc zaś utożsamiana z chorobą. Do tego, kto odmawia działania, podchodzi się z podejrzliwością.

Książka, która zrewolucjonizowała myślenie o historii kobiet i kapitalizmie.

Kiedy pod koniec średniowiecza rodził się nowy porządek zachodniego świata, prywatyzacji uległo wiele dóbr, które dotąd uważano za wspólne. Zmieniły się też system pracy i relacje między płciami. Nowoczesny kapitalizm nie byłby możliwy bez uprzedniego podporządkowania kobiet, które zamknięto w przestrzeni prywatnej, oraz niewolniczej pracy w koloniach. Federici analizuje szczegółowo trzy najważniejsze aspekty przejścia z feudalizmu do kapitalizmu: wytworzenie z proletariackiego ciała maszyny do pracy, prześladowanie kobiet jako czarownic oraz wynalezienia „dzikusów” i „kanibali” zarówno w Europie, jak i w Nowym Świecie.

W Wolności. Chorobie, na którą nie ma lekarstwa zgodnie ze swoją dialektyczną metodologią (dla jasności: Slavoj Žižek uważa się za spadkobiercę myśli K. Marksa) rozpatruje zagrożenia związane z radykalnym rozumieniem pojęcia wolności, wskazując, że w niektórych formach, w skrajnym rozumieniu wolność może się stać zagrożeniem. Bo przecież wolno nam niszczyć planetę, wolno lekceważyć zalecenia nauki, wolno zachwycać się turbokapitalizmem. W końcu jak pisze Žižek oczywiście uderzenie asteroidy lub erupcja super wulkanu mogą nas zniszczyć, największym zagrożeniem dla ludzkiej populacji, „piątym jeźdźcem” [apokalipsy], jeśli wolicie, jesteśmy my sami”. 

Książka zawdzięcza swój tytuł słynnej frazie z Manifestu surrealistycznego André Bretona, służącej tutaj zresztą za motto: „Droga wyobraźnio, najbardziej w tobie kocham to, że nie przebaczasz”. W stulecie pierwszej publikacji manifestu (1924) autor podejmuje rozważania nad dziedzictwem nadrealizmu – teorii estetycznej zorientowanej wokół kategorii wyobraźni oraz awangardowej praktyki eksplorowania podświadomości, snu i rozmaitych „stanów wtórych”, technik automatyzmu, badania „przypadku obiektywnego” i prowokowania „konwulsyjnego piękna”.

W książce tej poszukujemy genealogii współczesnych laboratoriów humanistycznych. Interesuje nas zwłaszcza to, co świadczy o ich specyfice i odróżnia je od przyrodniczych krewnych. Czy o laboratoriach humanistycznych i przyrodniczych można myśleć w kategoriach pokrewieństwa? A może relacje między nimi widzieć trzeba transwersalnie – poza opozycją między humanistyką a naukami przyrodniczymi i ścisłymi?

Pracownicy elitarnej klasy menedżerskiej pracują w świecie tożsamości peformatywnej i sygnalizacji cnót, eksponując swoją zdolność do wykonywania zwykłych rzeczy w zasadniczo wyższy i lepszy sposób.