Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego

Przez całą naszą opowieść widoczne będą trzy splatające się nici przewodnie: słynna formuła Heraklita: „Natura lubi się ukrywać” i jej losy przez wieki; pojęcie tajników natury; wreszcie – obraz zasłoniętej Natury, przedstawionej jako Artemida-Izyda. Historia, którą opowiemy, zaczyna się więc symbolicznie w Efezie, w Azji Mniejszej, około roku 500 przed naszą erą, w dniu, kiedy – jak przekazuje tradycja – jeden z najdawniejszych myślicieli Grecji, Heraklit, w świątyni słynnej Artemidy Efeskiej złożył księgę, prawdopodobnie bez tytułu, w której podsumował całą swoją wiedzę. W księdze tej znajdowała się zagadkowa sentencja, trzy krótkie greckie słowa: φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ, tradycyjnie przekładane formułą: „Natura lubi się ukrywać”, choć wedle wszelkiego prawdopodobieństwa Heraklit nigdy nie miał na myśli takiego znaczenia.

Karol Bovary żył w stabilnym świecie. Ale to, co postrzegał, było jedynie drobnym wycinkiem. Żył jakimś tam życiem. Lecz było ono zasłonięte przed nim samym; frazesy, formy bytu jak spod sztancy, szablonowe tryby odczuwania, urzeczowienia wszelkich porządków nie pozwoliły lekarzowi wiejskiemu Flauberta na odnalezienie własnego „ja”.

Kwartalnik wydawany przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego i Fundację Augusta hrabiego Cieszkowskiego. Jego misją jest rozwój i upowszechnianie myśli humanistycznej, szczególnie filozoficznej, międzynarodowa wymiana myśli, budowa europejskiej wspólnoty naukowej i zacieśnianie współpracy pomiędzy krajami UE na gruncie szeroko pojętej humanistyki. W środku znajdziemy solidną porcję esejów, polemik i recenzji, teksty poświęcone historii filozofii polskiej oraz prezentacje najważniejszych autorów i myślicieli.

Przypadająca w tym roku siedemdziesiąta rocznica śmierci Wincentego Lutosławskiego, wybitnego filozofa, praktykującego platonika, europejskiego pioniera jogi, to dobry czas, aby przedłożyć Czytelnikowi jego biografię intelektualną. Pod koniec XIX wieku Lutosławski stał się najbardziej znanym na świecie polskim filozofem, wydając w Londynie dzieło zawierające chronologię dialogów Platona, stworzoną dzięki autorskiej metodzie stylometrii.

Gdy Hölderlin spoglądał wstecz na swoje życie, wydawało mu się, że poezję tworzył zawsze. Słowo poetyckie było dlań niczym powietrze do oddychania. W poezji pozostawał w pełni sobą, a jednocześnie zachowywał więź z pewną całością – w wyimaginowanej wspólnocie.

Etruscheria przybierała na przestrzeni epok rozmaite oblicza, pojawiając się w kontekstach protestanckiego antypapizmu, oświeceniowej historiografii czy romantycznego dandyzmu.
Miejsca Etrusków są niewątpliwie szczytowym osiągnięciem literackim – a także zwieńczeniem – tej ekstrawaganckiej brytyjskiej tradycji, z której dworował sobie Huxley, przyjaciel Lawrence’a. Powstały już kilka dekad po zmierzchu fenomenu Grand Tours, złożonego do grobu przez rozwój kolei, spadek kosztów podróży i pojawienie się coraz bardziej masowej turystyki.

Nie dawajmy wiary niebezpiecznym złudzeniom, ale spójrzmy trzeźwo i spokojnie w przyszłość nowoczesnego społeczeństwa. Nie upajajmy się wizją jego wielkości, nie zniechęcajmy się na widok jego nędzy. W miarę jak obecny rozwój cywilizacji będzie się utrzymywał, wzrastać będzie liczba życiowych udogodnień, społeczeństwo stanie się doskonalsze i lepiej wykształcone; życie będzie coraz łatwiejsze, przyjemniejsze, bogatsze i dłuższe. Jednocześnie należy jednak przewidzieć, że stale wzrastać będzie liczba ludzi zmuszonych zwracać się o wsparcie do swoich współobywateli, aby otrzymać w ten sposób choć nieznaczną część owych dóbr, których ogólna liczba będzie nieustannie rosnąć.

Miasto jest dwuznaczne. Nie jest tylko miejscem harmonii, schronienia. Jest również miejscem strachu. Żywimy nadzieję, że zostawimy go za bramą miasta, za drzwiami naszego domu. Następnie jednak odkrywamy, że znajdzie on zawsze sposób, by przeniknąć do wewnątrz. Jak gdyby na tym właśnie polegało przekleństwo naszych miast.

Pajacyk nie przemienił się w gruncie rzeczy w chłopca, lecz stoi wcale nie ukryty, przeciwnie, dobrze widoczny oparty o krzesło, a nowy chłopiec może mu się przyglądać do woli, twierdząc, że jest śmieszny. Obie natury marionetkowa i ludzka, które tyle razy krzyżowały się w książce pozostają rozdzielone, obie obecne w bliżej nieokreślonym pokoju obok, który, jeśli się dobrze przyjrzeć, jest warsztatem Geppetta, idealnie odpowiadającym pokoikowi na parterze, gdzie nastąpiło stworzenie Pinokia. Być może również chłopca skoro ciało pajacyka pozostało nadal nietknięte stworzył demiurg Geppetto.

Pośród mgieł i miazmatów zaciemniających koniec tysiąclecia pytanie o subiektywność powraca jak lejtmotyw.