Print Control No. 5

Dostępność i obietnica nowych technologii informacyjnych daje pozorne poczucie wpływu na nasze otoczenie. To nie obecność w mediach społecznościowych, ale ekonomia współpracy, crowdfunding i kultura projektowania partycypacyjnego stanowią nową formę zaangażowania, która może wesprzeć tradycyjną ideę uczestnictwa. Konsultacje społeczne, ankiety, otwieranie podwórek i kontakt z lokalnymi społecznościami przyjęły się w Polsce jako emblemat odpowiedzialnego podejścia w organizowaniu wspólnej przestrzeni. Jednak rozpoznanie potrzeb i konieczności zmiany to dopiero pierwsze kroki w obliczu systematycznych zaniedbań sfery wizualnej i chaotycznych decyzji projektowych.

Dlatego tematem wywiadów tegorocznej edycji rocznika „Print Control” stała się współpraca i koncepcja projektowania partycypacyjnego, która postuluje partnerską relację w rozwiązywaniu problemów i zaspokajaniu potrzeb. Złożoność i unikalność konkretnych warunków środowiskowych może zrozumieć tylko lokalna grupa odbiorców – dlatego warto zaangażować ich w proces projektowania jako ciało doradcze. Partycypacja jest więc formułą projektowania nie tyle nastawioną na podniesienie jakości przestrzeni, wystroju czy komunikatu, lecz na zrozumienie potrzeb i odniesienie się do nich kompleksowo. W takim układzie projektant pracuje w sposób odpowiedzialny społecznie, zaś przyszły odbiorca czy użytkownik produktu ma znacznie większy wpływ na zrozumienie końcowego rezultatu, bez względu na jego wiedzę technologiczną i teoretyczną w zakresie projektowania.

Istnieją różnorodne sposoby na zbliżenie się do bezpośrednich odbiorców danego projektu i kształtowanie świadomej postawy, na przykład poprzez: edukację, zabawę, wizytację, pracę warsztatową, konsultacje społeczne, udostępnianie przestrzeni, czy choćby poświęcenie uwagi zażaleniom czy skargom, które mogą okazać się pomocne przy przeprojektowywaniu rozwiązań wizualnych.
zespół wespół, czyli Kuba Maria Mazurkiewicz i Łukasz Izert są organizatorami warsztatów z tworzenia lokalnych map, podczas których uczestnicy wcielają się w rolę dyrektorów artystycznych i podejmują kluczowe decyzje dotyczące kompozycji, kolorystyki, papieru, po czym projektanci wdrażają projekt od strony funkcjonalnej. Tego typu współpraca ma na celu skłonienie lokalnej społeczności do bycia dumnym z własnego otoczenia.

Aktywną postawę wśród mieszkańców można kształtować także od najmłodszych lat poprzez zabawę edukacyjną – z takiego założenia wychodzi zespół agencji Cyber Kids on Real, która opracowała koncept, zasady i zaprojektowała grę Partycypolis. Jej celem jest zwrócenie uwagi na to, że każdy z nas może mieć realny wpływ na swoje najbliższe otoczenie – przykładowo poprzez zdobywanie grantów na stworzenie ścianki wspinaczkowej, osiedlowej galerii czy warsztatów.

Innym sposobem na zrozumienie lokalnych problemów może być bezpośrednie dotarcie z deficytowym przekazem, który stanie się inspiracją dla lokalnych społeczności. Na to wyzwanie odpowiedziała Szalona Galeria, czyli crowdfundowane, mobilne centrum współczesnej kultury zbudowane z rusztowań i przerobionej ciężarówki. Adresatami galerii Agnieszki Polskiej, Janka Simona i Jakuba de Barbaro stali się ludzie z małych polskich miejscowości, z prowincji – właściwie ze wszystkich regionów Polski. W poszukiwaniu swojej publiczności przebyli 4500 km, prezentując na obrzeżu lub w zupełnym oddaleniu od centralnych ośrodków plenerowe kino, księgarnię z autorskim wyborem książek, oraz wystawę prezentującą prace uznanych polskich artystów.

Sami twórcy również potrzebują współdziałać, aby tworzone projekty były wielowymiarowe i kompletne. Przykładem jest Kopublikacja – efekt pięciomiesięcznych warsztatów dla typografów, projektantów i ilustratorów w Dizajn BWA Wrocław. Podstawowym założeniem projektu było pokazanie, że kreatywność i produktywność wzrastają proporcjonalnie do ilości współpracy między uczestnikami (str. 130). Była to swoista symulacja pracy wydawnictwa, które nawet w niewielkiej skali wymaga dobrej komunikacji i równoczesnej pracy wielu osób. Jak wskazują założyciele wydawnictwa Karakter (str. 182), rozwój wymaga ciągłej pracy nad jakością współpracy, dzięki czemu umiejętność reformułowania założeń czy zmiana zakresu kompetencji stają się naturalne.

Powyższe doświadczenia projektantów są przykładami na to, że odważne metody prowadzą do wymiernych efektów, dlatego zachęcam, abyśmy razem z nimi przyjęli rolę badaczy, nie trzymali się kurczowo wstępnych założeń, i przekonali, że dialog, jakkolwiek niekonwencjonalny, jest wyzwaniem niezmiennie wartym swej ceny.