Zbigniew Libera, Fotografie

Ulice ogarniętego stanem wojen­nym miasta, miesz­kanie samobójcy, szpital psychiatryczny, więzienie, strony fik­cyj­nych gazet, obóz ostat­nich Europej­czyków… Wszędzie tam dotarł z kamerą fotograficzną Zbigniew Libera. 169 fotografii, zebranych po raz pierw­szy w jednym tomie, to efekt bez­kom­promisowej, 30-letniej wędrówki artysty po zglisz­czach nowoczesnej cywilizacji.

Niech mi wolno będzie zacząć od osobistej i emocjonal­nej uwagi: fotografie Zbigniewa Libery to w moim odczuciu jedna z naj­bar­dziej kom­plet­nych i wnikliwych wypowiedzi artystycz­nych na temat relacji między jednostką a społeczeństwem, jakie powstały w ostat­nim ćwierćwieczu. Truizmem jest nazwać ten zbiór dojrzałym, bo wszak to dzieło artysty obdarzonego szczególną, przenikliwą inteligencją i bogatym w skrajne doświadczenia życiorysem; dzieło, które powstawało na prze­strzeni ostat­nich 30 lat, na pograniczu różnych epok historycz­nych i odmien­nych rzeczywistości polityczno-społecznych, w różnych sytuacjach życiowych i ekonomicz­nych. Jest to więc kolek­cja bogata na wiele sposobów: for­mal­nie, bo łączy różne kon­wen­cje i gatunki fotograficzne – kameralne, „amator­skie” czarno-białe fotografie oraz monumen­talne, staran­nie reżyserowane „fil­mowe” panoramy, zdjęcia studyjne, fotomontaże i szkatułkowe zdjęcia zdjęć; tematycz­nie, bo prowadzi nas od scen z więziennego dziedzińca, przez abs­trak­cyjne podróże po wnętrzach książek, aż po inscenizowane fan­tazje z przyszłości i próby alter­natyw­nej historii; ideowo, bo ukazuje intrygującą ewolucję postawy artysty – od anar­chicz­nej, trans­gresyw­nej autoek­spresji, przez zaangażowaną krytykę kon­sumeryzmu i neo­liberal­nego porządku, do stoic­kiego dystansu wobec reprezen­tacji, historii i samej sztuki. Ilu widzów, tyle też możliwych dróg przez ten zaskakujący i uwodzący zbiór obrazów. Trzy tropy wszakże wydają mi się szczególnie istotne do odnotowania jako te, które uwypuklają inspirującą złożoność fotograficz­nego œuvre Zbigniewa Libery.

dr Martin Maneke (frag­ment posłowia)