Szum #29 - Pandemia

"Wszyscy mamy dość. Zamknięcia. Maseczek. Dwumetrowego dystansu. Samotności. Homeschoolingu. E-learningu. Zooma. Webinariów. Strachu. Niepewności. Czekania. Bezsilności.

Kiedy piszę te słowa, jest początek czerwca – pandemia trwa, a jakby jej nie było. Scena artystyczna powoli się odmraża, otwierają się pierwsze muzea i galerie, a „Szum” znowu można kupić w Empikach. Na wystawach, w zależności od kubatury instytucji, może przebywać od kilku do kilkudziesięciu osób – niby mało, ale czy w dzień powszedni ktoś widział na wystawie więcej? Na ulice też powoli wraca życie: działają sklepy, kawiarnie, urzędy, kina. A więc to już, tak szybko? Jednak mimo zmian trudno mówić o „nowej normalności” – krzywa zachorowań uparcie nie chce spaść, od tygodni jest równa niczym Nizina Mazowiecka.

COVID-19 towarzyszy nam zatem niczym ostry cień mgły – wirus jest gdzieś w tle, ale jego obecność jest jak najbardziej namacalna. Dramat prawie zawsze rozgrywa się gdzie indziej: w Chinach, w Lombardii, w Hiszpanii, Brazylii, USA, a przede wszystkim na ekranach, kolejnych i następnych ekranach… Jednak kryzys, który nadchodzi, jest jak najbardziej realny. A raczej kryzysy: gospodarczy, społeczny, polityczny. Za chwilę wybuchnie Afryka i reszta Ameryki Południowej. Na razie – choć nie tylko z pandemicznych powodów – płoną Stany Zjednoczone.

Wszyscy mamy więc dość. Jednak tematu pandemii – choćby już zbrzydł nam do cna – nie możemy prześlepić. Dlatego w tym numerze „Szumu” opukujemy go ze wszystkich możliwych stron. Tym razem nasz magazyn nie ma tradycyjnych działów, z oczywistych względów nie ma też recenzji. W zamian proponujemy wielowątkową refleksję nad sytuacją sztuk wizualnych w dobie pandemii. Kiedyś pisaliśmy, że zajmujemy się „sztuką w poszerzonym polu”. A dziś? Czym się właściwie zajmujemy i będziemy zajmować w najbliższej przyszłości? Można powiedzieć, że odpowiedzi na to jedno pytanie przez cały wywiad udzielał mi Sebastian Cichocki, z którym rozmawiałem o możliwych światach sztuki po wirusie. Główny kurator Muzeum Sztuki Nowoczesnej kreśli porywającą wizję, w której postsztuka zastąpi wyrastający jeszcze z XIX wieku estetyczny, rynkowy i instytucjonalny reżim „sztuki współczesnej”. Zanim to jednak nastąpi, warto trzymać rękę na pulsie tu i teraz. Dawid Radziszewski zastanawia się, czy polski rynek sztuki przetrwa lockdown. Piotr Płucienniczak pyta o kondycję socjalną artystów i artystek – marną już przed zarazą. Gregor Różański – o potencjał internetu (mimo wszystko). Witek Orski – o polityczne i filozoficzne wymiary wirusa.

Jednakowoż jesteśmy na łamach magazynu o sztuce. Dlatego Marcin Stachowicz pisze o wizualności pandemii, a Piotr Policht – o wizjach postapo w popkulturze. Agata Araszkiewicz zastanawia się, co to znaczy być feministyczną teoretyczką w sytuacji, gdy nagle wszyscy wróciliśmy do domów (a kobiety – jak zawsze – wróciły do nich bardziej). Na podobne pytanie muszą też odpowiedzieć kuratorki i kuratorzy, artystki i artyści, krytycy i krytyczki. Jak w zamknięciu kuratorować (Övül Ö. Durmusoglu, Joanna Warsza), tańczyć (Marta Ziółek), recenzować (Stach Szabłowski)? A może po prostu – co proponuje Agata Pyzik – powinniśmy przestać przejmować się tym, że „tracimy czas”? I stracić go naprawdę – na pohybel kapitałowi.

Również ilustracje są w tym wydaniu niecodzienne: proponowali (a czasem wykonywali) je autorzy i autorki tekstów. Z kilkoma wyjątkami: w całym numerze przewijają się ilustracje Bartosza Zaskórskiego (wirus mutuje się i pleni), a okładkę (wspaniałą!) narysował dla nas Wilhelm Sasnal. Ozdobą rozmowy z Sebastianem Cichockim są zdjęcia Rafała Milacha – wykonane na pewnej budowie w centrum Warszawy… Z kolei zamiast recenzji proponujemy kilkudziesięciostronicowy blok prac artystów i artystek – mamy nadzieję, że to swoiste archiwum wizualne pandemii stanie się ważnym dokumentem tej osobliwej epoki.

Jak to wszystko się skończy? Tego nie wie nikt – poza Ewą Majewską, która specjalnie dla „Szumu” stawia tarota dla zarażonego świata.

Jakub Banasiak

SPIS TREŚCI

13
OD REDAKCJI
tekst: Jakub Banasiak

30
Postsztuka w stanie wyjątkowym. Z Sebastianem Cichockim rozmawia Jakub Banasiak
fotografie: Rafał Milach

50
Tracenie czasu? O chorobie podczas pandemii
tekst: Agata Pyzik

54
Uwolnić widzenie, czyli słowo o pandemicznej wizualności
tekst: Marcin Stachowicz

62
Cała nadzieja w apokalipsie
tekst: Piotr Policht

72
Panorama wyschniętego bajora
tekst: Witek Orski

80
Sztuka jako konieczność, uzależnienie, forma współżycia i rekonwalescencja. O projekcie Die Balkone i o tym, do czego wracać, a do czego nie
tekst: Övül Ö. Durmusoglu, Joanna Warsza

86
Bezruchdance. Polski rynek sztuki wobec pandemii
tekst: Dawid Radziszewski

90
Coronavirtuality.com: od postinternetu do postepidemii
tekst: Gregor Różański

96
Wyrwa, piekło kobiet i rewolucja
tekst: Agata Araszkiewicz

106
Selekcja w sztuce, edycja COVID-19
tekst: Piotr Puldzian Płucienniczak

112
Nie ma czasu do stracenia, jest tylko czas do zabicia. Mały taniec w czarnej dziurze
tekst: Marta Ziółek

118
Aż nadejdą dni straszne…
tekst: Stach Szabłowski

128

Tarot dla świata w pandemii
tekst: Ewa Majewska

132
STRONA ARTYSTKI/ARTYSTY

ILUSTRACJE PANDEMICZNE Bartosz Zaskórski