Postawy wobec seksu, płci, złożonej sfery erotycznej, są mocno zależne od dominującego dyskursu politycznego, religijnego, ideologicznego i ekonomicznego. Kultura nadaje seksualności ramy, tłumi ją lub eksponuje, pokazuje co wolno, a co jest tematem tabu. Można powiedzieć, że seks jest jednym ze sposobów wyrażania kultury. Zebraliśmy książki o seksie i seksualności, dotyczące sfery płciowości i gender, a które mogą być uznane za lustra kultury Zachodniej.
Pornotopia. „Playboy”, architektura i biopolityka w czasach zimnej wojny
Paul B. Preciado, tłumaczenie: Grzegorz Piątek, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2021
Pornotopia to książka o magazynie „Playboy”, który był czymś znacznie więcej niż zwykłym czasopismem erotycznym – współtworzył architektoniczne imaginarium drugiej połowy XX wieku. To książka, która zaplata wiele wątków od architektury i odkobiecenia przestrzeni domu, przez zarządzanie i budowanie imperium medialnego, po rewolucję obyczajową i seksualną. Preciado analizuje, w jaki sposób magazyn „Playboy” wpłynął na kształtowanie wyobrażeń pragnień i praktyk we wszystkich sferach życia społecznego, łącznie z wytwarzaniem oporu wobec lansowanych przez siebie modeli.
Testo ćpun. Seks, narkotyki i polityka w dobie farmakopornografi
Paul B. Preciado, tłumaczenie: Sławomir Królak, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021
Czy seksualność, polityka i technologia są ze sobą powiązane? Jak pokazuje Preciado nawet bardzo. Napisana w formie dziennika książka jest relacją z procesu przyjmowania przez autora testosteronu. Przyjmowanie testosteronu inspiruje autora do analizy społeczno-politycznej technologii związanych z ludzką seksualnością. Od pigułki antykoncepcyjnej, przez viagrę do syntetycznych hormonów. Z jego rozprawy wyłania się obraz późnego kapitalizmu opanowanego przez połączenie farmakologii z pornografią.
Miła robótka. Polskie świerszczyki, harlekiny i porno z satelity
Ewa Stusińska, Wydawnictwo Czarne, Warszawa 2021
Książka Ewy Strusińskiej to swoista kronika lat 90. Autorka bierze pod lupę nowe formy przeżywania seksualności, które pojawiły się w Polsce wraz z przyjściem kapitalizmu i „zachodniej frywolności”. Pierwsze sex-szopy, VHSy sprzedawane spod lady, erotyczne anonse i sekstelefony no dobre zadomowiły się w społeczeństwie, w którym dotychczas panowała cenzura. Jednak wraz z nimi, nikt nie wyjaśnił co wolno, a czego nie wypada i gdzie przebiega granica między erotyką i pornografią. Choć porno na dobre weszło pod strzechy, to zabrakło odwagi, żebyśmy jako społeczeństwo przyznali, że jest stałą częścią naszego życia.
Zawodowe dziewczyny. Prostytucja i praca seksualna w PRL
Anna Dobrowolska, Krytyka Polityczna, Krytyka Polityczna, Warszawa 2020
Książka Anny Dobrowolskiej to nowe spojrzenie na obyczajowość w PRL. Autorka śledzi temat prostytucji od 1945 roku do początku lat 90. Pokazuje, w jaki sposób ewoluowało zjawisko prostytucji. Przedstawia hierarchię panującą w tym środowisku oraz przyczyny podjęcia się pracy seksualnej. W zgromadzonych rozmowach z kobietami dobrowolnie uprawiającymi ten zawód pojawia się obraz osób pogodzonych ze swoją moralnością i oczekującą tego samego od państwa, które w znacznym stopniu kontrolowało każdą dziedzinę życia.
GEJEREL. Mniejszości seksualne w PRL-u
Krzysztof Tomasik, Krytyka Polityczna, Warszawa 2018
Krzysztof Tomasik na podstawie bogatego materiału z akt sądowych, zapomnianej literatury, reportaży, wypowiedzi polityków i autorytetów oraz z pamiętników i listów snuje opowieść o mniejszościach seksualnych w latach 1945-89. To przejmująca lektura pełna nieznanych, zamazywanych historii, które dopiero teraz wychodzą na światło oraz kronika funkcjonowania obyczajowości w czasach PRL.
Płeć, przyjemność i przemoc. Kształtowanie wiedzy eksperckiej o seksualności w Polsce
Agnieszka Kościańska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014
Płeć, przyjemność i przemoc… Agnieszki Kościańskiej to analiza antropologiczna dyskursu eksperckiego na temat seksualności w Polsce pod koniec PRLu i w pierwszych dwudziestu latach III RP. Specjaliści z PRL traktowali seks jako czynność wielowymiarową, jednocześnie cielesną, psychiczną i związaną z kulturą. Z książek seksuologów dowiadywano się, co jest normalne, zdrowe, kulturalne i przyjemne, z kolei lekarze i prawnicy zajmowali się przemocą, analizowali przyczyny i skutki gwałtów. Wiedza ekspercka powstała w wyniku interakcji pacjentów, lekarzy i autorów książek często odpowiadając na troski zagubionych pacjentów i czytelników w świecie sprzecznych komunikatów zmieniającej się rzeczywistości społecznej.
Emma Becker, tłumaczenie: Magdalena Kamińska-Maurugeon, Filtry, Warszawa 2021
Dom Emmy Becker jest książką o kobietach, które zdecydowały się zostać prostytutkami własnowolnie. Opowiada o doświadczeniu pracy seksualnej w legalnym, berlińskim burdelu. W książce Dom Becker oddaje głos osobom, które czerpią satysfakcję i przyjemność ze swojej pracy. Próbuje w ten sposób pokazać, że prostytutki wcale nie są ofiarami patriarchatu, a przejawem feministycznej wolności. Poprzez tę książkę oddaje podmiotowość osobom wykonującym pracę seksualną.
Alenka Zupančič, tłumaczenie: Tomasz Sieczkowski, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021
Alenka Zupančič jak na słoweńską szkołę przystało, odpowiada na tytułowe pytanie, obficie korzystając z przykładów z popkultury i filmu. Oczywiście nie interesują ją biologiczne rozważania na ten temat, a kwestie psychoanalityczne i filozoficzne. Jak się okazuje w analizie filozofki, seksem jest prawie wszystko.
