Czy rasizm jest wpisany w funkcjonowanie polskiego społeczeństwa? Można to sprawdzić na ulicach i murach, albo czytając książki o rasizmie, które dla Was zebraliśmy. Jak wygląda rasizm na polskim podwórku? Jakie ma powiązania z globalnym kolonializmem? Jak to jest być nie-białym Polakiem w obecnym kontekście społeczno-politycznym? Jak ten problem wygląda z perspektywy feministycznej? Jaka jest jego historyczna geneza i związki z kolonializmem. W wyborze znajdziecie reportaże o rasizmie i książki opisujące systemową przemoc opartą na stereotypach i uprzedzeniach.

 

🛒 Halka/Haiti, C.T. Jasper, Joanna Malinowska

W lutym 2015 roku w haitańskiej wiosce Cazale wystawiono operę Stanisława Moniuszki Halka. Miejsce to jest nieprzypadkowe, ponieważ do dzisiaj mieszkają tam potomkowie polskich żołnierzy z legionów napoleońskich. Na początku XIX wieku Napoleon wysłał na Haiti polskich żołnierzy, aby zdusić bunt czarnych niewolników w Saint-Domingue. Ci jednak przeszli na stronę powstańców. Książka Halka/Haiti stanowi intelektualną oprawę wydarzenia z 2015 roku. Można w niej znaleźć informacje o polsko-haitańskiej historii, jej interpretacje oraz kluczowe pytania o możliwość i charakter reprezentacji narodowej tożsamości w kontekście postkolonialnym.

 

🛒 Polityka wrogości, Achille Mbembe

W swoim eseju filozoficznym Achille Mbembe dowodzi, że społeczeństwa państw europejskich, które historycznie kolonizowały świat, zbudowały swój dobrobyt przemocą na cudzej krzywdzie. Analizuje mechanizmy wykluczenia, ukazując dwa skrajnie odmienne oblicza demokratycznego porządku. Według niego liberalna demokracja nie mogłaby istnieć bez kolonializmu, a konsekwencją ich zależności jest polityka wrogości będąca sposobem przeżywania Innego. Mbembe proponuje alternatywę - tworzenie więzi oparte na budowaniu wspólnej pamięci, trosce i solidarności.

 

🛒 Czarna skóra, białe maski, Frantz Fanon

Książka Czarna skóra, białe maski Frantza Fanona to esej o dziedzictwie kolonialnym napisany pod kątem psychologicznym. Autor, który był psychiatrą i filozofem, skupił się na analizie języka w relacji ludzi o białym i czarnym kolorze skóry. Odnosząc się do historii, literatury oraz własnego doświadczenia pokazał, że kolonializm odcisnął się w kulturze w formie zbiorowej neurozy, mechanizmu poczucia niższości i wyższości, reprodukującej świadome i nieświadome postawy i lęki. Oprócz analizy psychologicznej Fanon szukał także sposobów na uleczenie stereotypów i uprzedzeń. To książka o rasizmie, która pokazuje jak wychodzić ze schematów.

 

🛒 Odejdź. Rzecz o polskim rasizmie, Agnieszka Kościańska, Michał Petryk

Agnieszka Kościańska i Michał Petryk prowadzą historyczno-antropologiczne śledztwo, aby sprawdzić, czy częścią polskości jest rasizm. Badają w jaki sposób polski system wyklucza czarnych migrantów i Romów. Sprawdzają przedwojenne kolonialne ścieżki oraz PRL-owską politykę wobec przybyszy z zaprzyjaźnionych afrykańskich krajów. Jak te wszystkie doświadczenia i lata praktyk wpłynęły na dzisiejszych nie-białych Polaków oraz imigrantów? Odejdź. Rzecz o polskim rasizmie to znakomity reportaż o rasizmie w Polsce. 

 

🛒 Hope Is of a Different Color. From The Global South to The Łódź Film School, Magda Lipska, Monika Talarczyk

W latach 50. Łódzka Szkoła Filmowa należąca do Międzynarodowego Stowarzyszenia Szkół Filmowych i Telewizyjnych (CILECT) była chętnie wybieraną przez studentów placówką na drodze artystycznych podróży. Jedna trzecia studentów zagranicznych pochodziła z krajów Afryki, Ameryki Łacińskiej i Bliskiego Wschodu. Książka Hope Is of a Different Color pokazuje relacje przybyszów z krajów rozwijających się, a Polską Rzeczpospolitą Ludową w czasach zimnej wojny. Książka pokazuje ich doświadczenia z perspektywy socjologicznej, politologicznej oraz z punktu widzenia historii sztuki i filmu. Książka zawiera bogaty materiał wizualny i tekstowy z kolekcji łódzkiej Szkoły Filmowej. Część z tych materiałów opublikowano po raz pierwszy. 

 

🛒 Kobiety, rasa, klasa, Angela Y. Davis

Amerykańska aktywistka, feministka i pisarka Angela Y. Davis zajmuje się działalnością na rzecz emancypacji Afroamerykanów w Stanach Zjednoczonych oraz przeciwdziałaniem wobec przemocy w stosunku do kobiet. W książce Kobiety, rasa, klasa porusza temat relacji pomiędzy abolicjonizmem i feminizmem na przełomie XIX i XX wieku. Analizując postawy wobec tych zagadnień społecznych, pokazuje, jakie znaczenie miał splot czynników rasowych, klasowych i związanych z płcią. Przedstawia różnice w kwestii praw między czarnymi a białymi kobietami. Książka Angeli Y. Davis, mimo że wydana w latach 80. ubiegłego wieku nadal jest jedną z najbardziej aktualnych książek feministycznych i mówiących o problemie rasizmu w debacie o prawach kobiet i zmianach społecznych.

 

🛒 Dlaczego nie rozmawiam już z białymi o kolorze skóry, Reni Eddo-Lodge 

Książka Reni Eddo-Lodge bierze tytuł od wpisu na Facebooku, który napisała ze złości i niemocy na rasizm systemowy oraz konieczność ciągłego tłumaczenia jego przejawów. W swojej książce, która jest zbiorem esejów, pisze o historii kolonializmu w Wielkiej Brytanii oraz asymilacji czarnoskórych imigrantów. Pokazuje jakie przywileje daje posiadanie białej skóry i punktuje współczynniki obecności czarnoskórych w różnych dziedzinach życia społecznego. W końcu wskazuje, jak przejawia się rasizm w życiu codziennym od wizyty u lekarza po politykę. Książka ta jest napisana przez czarnoskórą kobietę w imię buntu przeciwko systemowemu rasizmowi, którego doświadcza w każdej sferze życia społecznego. 

 

🛒 Zapiski syna tego kraju, James Baldwin

Zapiski syna tego kraju to tom esejów wybitnego amerykańskiego pisarza i działacza na rzecz praw obywatelskich Jamesa Baldwina. Jego twórczość literacka charakteryzuje się   zapisem osobistych doświadczeń okraszonych refleksjami politycznymi, o zachodnim społeczeństwie naznaczonym piętnem niewolnictwa i apartheidu oraz relacji między czarnymi i białymi. Przykładowo śmierć cierpiącego na demencję ojca, Baldwin opowiada, równocześnie tocząc narrację o zamieszkach w Harlemie w 1943 roku. Siłą eseistyki Baldwina jest głębokość przemyśleń, dzięki czemu wiele z jego testów trafiło do kanonu literatury XX wieku. 

 

🛒 Rap. Między Malcolmem X a subkulturą gangową, Zbigniew Marcin Kowalewski

Rap to muzyka, która wywodzi się z miejskiego getta. Książka Rap. Między Malcolmem X a subkulturą gangową pokazuje historię młodych ludzi, którzy szukali przestrzeni do godnego życia w kraju, który uczynił ich niewolnikami. Książka mówi o krzywdzie społecznej, rasizmie i wykluczeniu. O wojnach gangów miejskich, burzach politycznych i wpływie Malcoma X, Czarnych Panter i czarnego ruchu wyzwoleńczy lat 60 na twórców lat 90. Ciekawa lektura dla osób zainteresowanych tematem białej supremacji rasowej.  

 

🛒 Wszyscy wiedzą. O zabójstwach czarnych w Ameryce, Jill Leovy

Reporterka Jill Leovy przez 10 lat śledziła pracę detektywów w wydziale zabójstw w Los Angeles, którzy zajmowali się morderstwami w czarnoskórej dzielnicy. Ciężko uwierzyć, że to, co opisuje dzieje się w XXI wieku. Książkę dobrze podsumowuje fragment recenzji Katarzyny Surmiak-Domańskiej: „Skoro ci „kolorowi” bezustannie sami się nawzajem zabijają, skoro popełniają ponad połowę przestępstw w tym kraju, to jak bronić idei równości? Nie da się tego zrobić bez wnikliwej psychologicznej, historycznej i reporterskiej analizy”. Książka Jill Leovy znakomicie pokazuje przemoc istniejącą we współczesnych amerykańskich miastach, niechęć władz do równego traktowania spraw karnych czarnoskórych obywateli oraz systemowy rasizm.