Banał, ale prawdziwy: wszystko przemija i wszystko się zmienia. Pozostają wspomnienia, które z czasem bledną, przeobrażają się w swoje lepsze lub gorsze wersje, transformują w zdarzenia, które nigdy nie miały miejsca. A w każdym razie nie w kształcie, który im nadajemy wraz z upływem lat. Wybraliśmy (bo lato niestety przemija i wakacje się skończyły) książki, które mówią o pamięci. Zarówno o pamięci zbiorowej, która nadaje tożsamość społecznościom czy narodom, oraz o pamięci indywidualnej – wspomnieniach wydarzeń, ludzi, miejsc, rozmów jak i emocji.

 

 

 

 

 

 

 

 

🛒 O demokracji, pamięci i Europie Środkowej, Claudio Magris

Claudio Magris to włoski eseista, którego zainteresowania koncentrują się szczególnie na historii Europy Środkowej, przenikaniu wpływów austriackich ze śródziemnomorskimi oraz tematy pogranicza kultur. Książka O demokracji, pamięci i Europie Środkowej wydana przez Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie jest zbiorem dotychczas niepublikowanych w Polsce esejów o zasadach tworzenia i funkcjonowania prawa, o znaczeniu laickości, o bolesnych zadaniach pamięci, o tożsamości i pograniczu. Jego teksty są głosem w dyskusji o współczesności i próbą poszukiwania wspólnych wartości.

 

🛒 Krainy pamięci. O dziedzictwie i tożsamości we współczesnej Europie, Sharon Macdonald

Praca antropolożki Sharon Macdonald związanej z Uniwersytetem w Yorku oraz Uniwersytetem Humboldtów w Berlinie jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób w Europie upamiętniamy historię? Czy robimy miejsce na różne punkty wiedzenia i różne sposoby czynienia przeszłości teraźniejszością? Ta interdyscyplinarna monografia pokazuje, że pamięć jest nieuchronnie uwikłana do usprawiedliwiania wojen i konfliktów oraz przeprosin za wyrządzone krzywdy. „Europa stała się wręcz krainą pamięci mającą obsesję na punkcie zanikania i utraty pamięci zbiorowej oraz sposobów jej zachowywania”.

 

🛒 Błony umysłu, Jolanta Brach-Czaina

Zbiór esejów Błony umysłu Jolanty Brach-Czainy to absolutna klasyka polskiej literatury filozoficznej. W rozważaniach zebranych w książce filozofka przypomina o rytuałach, które wypełniają naszą codzienność. „Co wynika z faktu, że żyjemy? I jak żyć w świecie, który ciągle się przeobraża?” Zdaniem autorki ludźmi stajemy się poprzez relacje. Błony umysłu są zaproszeniem do przyjrzenia się na nowo światu ludzi, zwierząt, roślin i pojęć.

 

🛒 Zanim wystygnie kawa, Toshikazu Kawaguchi

Pewna tokijska kawiarnia oferuje niezwykłą usługę - możliwość cofnięcia się w czasie. Można tego dokonać pod warunkiem, że wróci się zanim wystygnie kawa. Każdy z nas nosi w sobie żal za niewypowiedziane słowa, skryte uczucia. Chcielibyśmy kogoś jeszcze raz przytulić, czy inaczej pożegnać. Bohaterowie bestsellera Toshikazu Kawaguchiego korzystają z tej niezwykłej możliwości, którą daje kawiarnia. To bardzo subtelna, minimalistyczna w japońskim stylu opowieść o relacjach.

 

🛒 Skąd, Saša Stanišić

To bardzo aktualna i ciekawa książka o uchodźstwie, pamięci i tożsamości. Czternastoletni Saša Stanišić w wyniku wojny na Bałkanach w latach 90. wraz z rodziną ucieka z Jugosławii do Niemiec. W swojej książce opisuje dzieciństwo w Jugosławii, ucieczkę, codzienność imigranta i próby odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Zastanawia się nad wpływem miejsca pochodzenia na tożsamość i opowiada rodzinne historie. Pokazuje też jak przypadek i zbiegi okoliczności mogą odmienić życie. To bardzo ważna książka obliczu kryzysów migracyjnych i wojny, która ponownie zawitała w Europie.

 

🛒 Skarby. Poszukiwacze i strażnicy żydowskiej pamięci, Patrycja Dołowy

Książka Skarby. Poszukiwacze i strażnicy żydowskiej pamięci jest wynikiem kilkuletniej pracy w poszukiwaniu śladów żydowskiej pamięci. „Polska pełna jest żydowskich rzeczy. Porzuconych, wziętych pod opiekę, przywłaszczonych, przejętych, znalezionych i takich, które wciąż czekają na odkrycie”. Nie są to obiektywnie rozumiane skarby, a często rodzinne pamiątki, takie jak fotografie, cukiernica czy inne przedmioty codziennego użytku. Autorka odtwarza historie poszczególnych rodzin poprzez rozmowy z mieszkańcami, którzy jeszcze pamiętają losy Żydów w swoich miastach. Człowiek całkowicie umiera, gdy znika po nim ślad w pamięci żyjących. Podobnie jest z Żydami żyjącymi na ziemiach Polski. Nie umrą całkowicie, jeśli zapiszemy ich historie. 

 

🛒 Wszystko dla naszych zmarłych. Opowieści tych, co zostają, Vinciane Despret

Wszystko dla naszych zmarłych to książka belgijskiej antropolożki Vinciane Despret, która sprawdza, jak zmarli pozostają obecni w życiu bliskich, ale robi to odrzucając religijny jak i laicki sposób widzenia. Sny, przywidzenia, zbiegi okoliczności, przeczucia, znaki – to przykłady subiektywnych, niematerialnych sposobów komunikacji ze zmarłymi, których nie traktuje się poważnie, a dla Despret stanowią materiał badawczy. W trakcie pisania książki autorka sama poddała się eksperymentowi. Warto sprawdzić, do jakich wniosków doszła. To absolutnie niezwykła książka, która burzy mnóstwo stereotypów i pokazuje, jak inaczej można patrzeć na to, co wydawało się oczywiste.

 

🛒 Życie grobowe, Małgorzata Żewre

Podobno na tym świecie pewne są tylko dwie rzeczy: śmierć i podatki. Po człowieku zostaje tylko nagrobek. I to właśnie nekropolie są tematem pracy fotograficznej Małgorzaty Żewry, która śledzi „życie grobowe”: przestrzeń pomiędzy żywymi i umarłymi, codzienne życie, samotność, pamięć i zapominanie, historie, nietrafione interpretacje znaków i pomyłki, które są odkryciami. Publikacja Małgorzaty Żewre nie daje się łatwo zakwalifikować. Jest reportażem fotograficznym, okraszonym miniaturami narracyjnymi oraz dźwiękiem (zeskanowany kod QR przenosi do 40-minutowej ścieżki nagraniowej zmiksowanej z nagrań z cmentarzy z całego świata). Reportaż jest trochę smutny, trochę straszny, czasami zabawny, a na pewno wzruszający.