I znowu zaczyna się szkoła, choć w tym roku nie bardzo wiadomo co z nią i jak, znowu utknie w onlajnie? Widzimy jak na dłoni słabości polskiej edukacji, beznadziejność i szkodliwość obecnego ministra, wypalenie się formuły, w której obecny system szkolny funkcjonuje, a skutki tego wszystkiego ponoszą uczniowie. Każdy kryzys jest jednak dobrym momentem do odpalenia nowego początku. Przedstawiamy więc książki o edukacji, które odświeżają myślenie, inspirują, dają nadzieję, że kiedyś edukacja szkolna będzie i mądrzejsza i czulsza.
Ivan Illich, tłumaczenie: Łukasz Mojsak, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2011
Książka Ivana Illicha to krytyka szkolnictwa, które powiela przestarzałe schematy, istnieje po to, aby utrzymać stary porządek i normy kulturowe oraz produkuje podporządkowanych obywateli. Tezą autora jest całkowite zniesienie szkół i zastąpienie ich „sieciami uczenia się”. Filozof uważał, że większość wiedzy nabywamy poprzez życiowe doświadczenia, a nie szkolną teorię. Ta publikacja może stanowić zaczyn do dyskusji o przyszłości edukacji w Polsce, która w przeciągu kilku ostatnich lat obrała bardzo niepokojący kierunek. Odszkolnić społeczeństwo to wznowione wydanie książki Ivana Illicha, wzbogacone o wstęp napisany przez Piotra Laskowskiego, rozmowę Jana Sowy z artystą Zbigniewem Liberą, tekst Hanny Kostyło przybliżający biografię Illicha, a także rysunki autorstwa Huberta Czerepoka.
Przemysław Sadura, Krytyka Polityczna, Warszawa 2017
Książka socjologa Przemysława Sadury to pozycja naukowa omawiająca na wiele sposobów edukację w kontekście przemiany państwa i klas społecznych w Polsce po 1989 roku. Czasem jego analiza sięga głębiej, do okresu PRL i genezy polskiej klasy średniej. System edukacyjny pełni istotną funkcję w procesie kształtowania się struktur władzy i społeczeństwa. Odpowiednia symbolika sprawia, że państwo przestaje być zbiorem instytucji, a staje się wyobrażoną całością. System edukacyjny jest jednym ze sposobów wrastania państwa w społeczeństwo, a program naukowy redefiniuje wspólnoty. Państwo, Szkoła, Klasy przede wszystkim pokazuje, w jaki sposób definiują nas instytucje oraz powinniśmy mieć większy wpływ na ich kształt.
Pod presją. Dajmy dzieciom święty spokój!
Carl Honoré, tłumaczenie: Wojciech Mitura, Drzewo Babel, Warszawa 2011
Współczesne dzieci są często traktowane przez rodziców jak kolejny projekt. Ich czas jest wypełniony zajęciami pozalekcyjnymi i elektronicznymi gadżetami. Na podstawie badań i własnych doświadczeń autor dowodzi, że nowoczesne podejście do dzieci odnosi skutek odwrotny do zamierzonego. Kolejne pokolenia są słabsze od swoich rodziców, częściej mają nadwagę, depresję i są faszerowane lekami jak nigdy wcześniej. Carl Honoré w swojej książce Pod presją. Dajmy dzieciom święty spokój! nawołuje o oddanie dzieciom dzieciństwa. Więcej przestrzeni na zabawę, interakcję z rówieśnikami, możliwości popełniania błędów i nabicia sobie guza, a za to mniej kontroli, porównywania z rówieśnikami i rozpieszczania.
Jan Masschelein, Maarten Simons, tłumaczenie: Maciej Łagodziński, Oficyna Bractwa Trojka, Poznań 2020
Książka Szkoła jako czas wolny, która właściwie bardziej przypomina broszurę niż książkę, to jedna z pozycji z serii wydawniczej Tikn. Ambicją tej serii jest chęć naprawy świata, poprzez wydawanie krótkich, ale inspirujących tekstów w szeroko dostępnym, podręcznym, formacie. Jan Masschelein i Maarten Simons wzywają do odzyskania szkoły jako czasu wolnego.
O nauczycielach, którzy nie wiedzą
Jacques Rancière, tłumaczenie: Piotr Laskowski, Oficyna Bractwa Trojka, Poznań 2020
Kolejna publikacja z serii Tikn zajmuje się tematem nauczycieli. Jacques Rancière wskazuje, że w pedagogikę, jaką znamy, wpisane jest nieskończone odtwarzanie nierówności. Autor wzywa do uznania równości każdego intelektu za fundament uczenia.
Opracowanie zbiorowe, Krytyka Polityczna, Warszawa 2010
Uniwersytet Zaangażowany wydany przez Krytykę Polityczną to próba analizy stanu obecnego oraz ożywienia idei uniwersytetu. Naukowcy, intelektualiści, artyści i dziennikarze szukają odpowiedzi na pytania, czy polski uniwersytet jest ostoją postępowego, niezależnego myślenia, czy może szkołą konformizmu? Czy uniwersytet potrafi dziś angażować? Czy w ogóle jest jeszcze częścią życia publicznego, czy został sprowadzony do roli szkoły przyzakładowej? A może to kolejny etap specjalizacji w curriculum vitae?
Redaktorki naczelne: Karolina Bednarz, Dorota Groyecka Fundacja Non/Fiction, Warszawa 2019
Na koniec polecamy nieregularnik reporterski Non/Fiction nr 5, który całkowicie jest poświęcony różnym aspektom tematu szkoły zarówno w Polsce, jak i na świecie. W środku znajdziecie między innymi tekst o berlińskich przedszkolach drzewnych, wywiad Grażyny Latos z Ewą Rutkowską, nauczycielką filozofii i etyki, o cyberprzemocy, czy tekst Krzysztofa Wargenau o kursantach uniwersytetu trzeciego wieku. Jeżeli zależy Wam na przeczytaniu tej pozycji, warto się pośpieszyć, bo fundacja wydająca czasopismo zawiesiła działalność, a dodruki nie są planowane.
