Niektórzy chcą ją burzyć, inni są jej wiernymi fanami. Architektura PRL-u, bo to o niej mowa, powstała w okresie, w którym działo się bardzo dużo. Odbudowywano miasta po wojnie, stosowano nowe technologie, szukano idealnej formy mieszkaniowej. Wznoszono gmachy użyteczności publicznej, bloki z wielkiej płyty, kameralne osiedla z niską zabudową, a także szukano nowych koncepcji, eksperymentowano z pojęciem miasta. Zachęcamy do sięgnięcia po książki o architekturze w Polsce 1945-1989. Niektóre z nich są przekrojowe i pokazują całokształt dorobku projektantów i projektantek tamtego okresu, inne skupiają się na pojedynczych budynkach, czy na pracy konkretnych postaci. Jedno jest pewne, ani zwiedzając architekturę PRL-u, ani czytając, co dziś o niej się pisze, nie będziecie się nudzić!
🛒 Architektura i urbanistyka w dokumentach KC PZPR, Andrzej Skalimowski
Co ciekawe - mnóstwo informacji o architekturze PRL, urbanistyce i planowaniu przestrzennym możemy znaleźć w protokołach najwyższych instancji partyjnych – Biura Politycznego i Sekretariatu Komitetu Centralnego. Książka Architektura i urbanistyka w dokumentach KC PZPR powstała z tekstów źródłowych - 142 protokołów posiedzeń Biura Politycznego, Biura Organizacyjnego i Sekretariatu Komitetu Centralnego. Na posiedzeniach dyskutowano i uchwalano realizacje architektoniczne i urbanistyczne w latach 1946–1988. To znakomita lektura dla wszystkich miłośników architektury PRL.
🛒 Socrealizm i socrealizmy. Architektura wnętrz w Polsce 1949-1956, Aleksandra Sumorok
Książka Aleksandry Sumorok to pierwsza monografia poświęcona wnętrzom, które powstały w okresie realizmu socjalistycznego. Ogromnym atutem książki są bogate ilustracje oraz przekrojowy charakter książki. Można tu znaleźć wnętrza instytucji kultury jak teatry, kina, domy kultury, ale też o charakterze edukacyjnym, usługowym, rekreacyjnym, oraz gmachy władz państwowych. Realizacje mają wystrój typowy, ale są też takie, które wyróżniają się artystycznym sznytem. „Książka pokazuje, w jaki sposób język doktrynalny, przekładany przez twórców – nierzadko zakorzenionych w modernizmie – na języki praktyki artystycznej, wytwarzał formy zasadniczo odmienne od tych oficjalnie postulowanych”.
🛒 Architektura w Polsce 1945-1989, Anna Cymer
Chyba minęło jeszcze zbyt mało czasu od epoki komunizmu w Polsce, aby nabrać neutralnego dystansu do wytworów architektonicznych tego czasu. Anna Cymer pokazuje, że z każdej epoki warto coś zachować i chronić budynki wyróżniające się. W swojej przekrojowej książce Architektura w Polsce 1945-1989 pokazuje panoramę architektoniczną PRL, od powojennej odbudowy, przez socrealizm i modernizm, aż do postmodernizmu. Na 476 stronach i 150 zdjęciach możemy zobaczyć zarówno osiedla, jak i rekonstruowane zabytki, socrealistyczne „pałace dla ludu”, tysiąclatki czy postmodernistyczne kościoły. Książka jest napisana przystępnym i rzeczowym językiem, przez co znakomicie nadaje się zarówno dla architektonicznych laików jak i profesjonalistów.
🛒 Architektura polskiego socrealizmu w Zachęcie, Marek Czapelski
Książka jest rekonstrukcją dwóch wystaw, które odbyły się w Zachęcie w latach 50. XX wieku - „Ogólnopolski Pokaz Projektów Architektury" w 1951 oraz „Pierwsza Powszechna Wystawa Architektury Polski Ludowej” w 1953. Wystawy te podsumowywały kierunek, w który miała zmierzać powojenna architektura. Ich celem było gruntowne przeorientowanie myślenia całego środowiska projektantów o roli współczesnej architektury, sposobach jej tworzenia i kryteriach wartościowania. Rekonstrukcja tych ekspozycji pokazuje presję nakładaną na architektów, ale też trudności pogodzenia założeń z rzeczywistością ekonomiczno-gospodarczą.
🛒 Budowanie świata. Wokół twórczości Tomasza Mańkowskiego, Michał Wiśniewski
Tomasz Mańkowski był wyjątkowym architektem i pedagogiem, który w każdych okolicznościach ekonomiczno-politycznych tworzył architekturę wysoko humanistyczną i wrażliwą na potrzeby człowieka. Z tej monografii o Tomaszu Mańkowskim, możemy się dowiedzieć jaki wkład wniosła praca pedagogiczna Mańkowskiego w wychowanie pokoleń architektów. Książka systematyzuje wiedzę o zawodowych dokonaniach oraz ujawnia tragiczne losy rodziny Eibenschützów w czasie II wojny światowej.
🛒 Maria i Kazimierz Piechotkowie. Wspomnienia architektów, Katarzyna Madoń-Mitzner
Książka Katarzyny Madoń-Mitzner to biografia zasłużonej pary warszawskich architektów - Marii i Kazimierza Piechotków. Publikacja opisuje życie i twórczość małżeństwa architektów zaangażowanych w odbudowę powojennej Warszawy. Od lat 50. XX wieku zajmowali się oni planem zabudowy architektoniczno-urbanistycznej warszawskich Bielan, w których sami zamieszkali w latach 60. i żyli aż do śmierci. Cechą charakterystyczną ich myśli projektowej było humanistyczne podejście do przestrzeni. Preferowali niską zabudowę, z wewnątrzosiedlową infrastrukturą i małą architekturą użytkową, swobodny układ urbanistyczny, oraz dostęp do zieleni i słońca. Książka powstała we współpracy z Marią i Michałem Piechotką, oraz na podstawie zapisków, które architekci pozostawili dla swoich potomków.
🛒 Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach, Filip Springer
Książka Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach to reportaż biograficzny poświęcony parze architektów-wizjonerów, którym przypadło pracować w okresie PRL-u. Zofia i Oskar oprócz tego, że byli małżeństwem, idealnie uzupełniali się jako współpracownicy. Razem opracowali koncepcje Formy Otwartej, która nie zdała egzaminu w zderzeniu z rzeczywistością tamtych czasów. Porywająco napisany reportaż Filipa Springera to opowieść o niebanalnych osobowościach z wizją naprawy świata opierającą się na wierze w człowieka i poczuciu powinności wobec innych. Książka została wydana po raz trzeci wspólnie z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i posiada nową, odświeżoną szatę graficzną.
🛒 Pałac w Warszawie, Waldemar Baraniewski
Ta książka zawiera wszystko, co chcielibyście wiedzieć o Pałacu Kultury i Nauki oraz jego ścisłym otoczeniu. Prof. Waldemar Baraniewski podjął się badania tego obiektu już w latach 80. XX wieku. W książce Pałac w Warszawie opowiada o historii pałacu, od losów ścisłego centrum powojennej stolicy po współczesne debaty dotyczące zabudowy okolicy PKiN. Mówi o jego celu, funkcji i symbolicznym znaczeniu, a także o urbanistycznym otoczeniu. Drugą część książki Pałac w Warszawie stanowi materiał fotograficzny przygotowany przez Błażeja Pindora. „To błyskotliwa analiza relacji, w jaką wplątuje widza ta architektura - dominująca, przeskalowana, skupiona sama na sobie i dekoracyjna ponad miarę, a jednocześnie w specyficzny sposób surowa i uwodząca”.
🛒 Emilia. Meble muzeum modernizm, praca zbiorowa
Z zewnątrz niepozorny budynek, wewnątrz zachwycał przestronnością. W końcu był zaprojektowany w celach wystawienniczych, bez względu na to czy były to meble, czy dzieła sztuki. Emilia, czyli piętrowy, przeszklony pawilon pośród wieżowców był dobrze znany wielbicielom peerelowskich mebli, ale też zachwycał miłośników sztuki współczesnej i rosnącej rzeszy entuzjastów architektury modernistycznej. Książka Emilia. Meble muzeum modernizm opowiada historię tego wyjątkowego budynku, który od lat 70. ubiegłego wieku pełnił funkcję sklepu z meblami po 2012 rok, kiedy stał się tymczasową siedzibą Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Dzisiaj pewnie można by było dopisać kolejny rozdział w jego historii.
🛒 Ukryty modernizm. Warszawa według Christiana Kereza, publikacja zbiorowa
Szwajcarski architekt Christian Kerez wygrał konkurs na projekt budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Projekt ten nawiązywał do tego co inni chcieliby zapomnieć i wymazać z mapy miasta: do modernistycznych budynków z epoki komunizmu. Książka jest opowieścią o architekturze Warszawy widzianą z oddalenia fizycznego, kulturowego, ekonomicznego i społecznego. Czasem warto spojrzeć na architekturę z innej perspektywy.
