Ponad połowa osób, która podejmuje studia architektoniczne to kobiety, jednak z różnych przyczyn po latach tylko garstka z nich prowadzi własne pracownie. Mimo że stanowią ważną część działających w branży profesjonalistów, ich dorobek często jest niewidoczny. Jak to się dzieje? Gdzie są architektki? Do dziś wydaje się, że ta profesja jest zależna od płci, jednak widać, że „męskim zawodem” już na pewno nie jest. W książkach o architekturze, które wybraliśmy, znajdują się biografie architektek, które, mimo że o znacznym dorobku, nie są tak znane, jak na to zasługują.
🛒 Architektki Architektura jest najważniejsza T.II
Seria: Architektura jest najważniejsza, tom II, praca zbiorowa, EMG, Kraków 2016
Książka Architektki. Architektura jest najważniejsza stanowi sześć biografii architektek: Diany Reiterówny, Barbary Brukalskiej, Heleny Syrkusowej, Haliny Skibniewskiej, Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak i Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej. Teksty uświadamiają trudną pozycję kobiety wykonującej zawód architektki w świecie, gdzie ciągle jest obecny patriarchalny stereotyp architekta „ojca dzieła”. Eseje o architekturze traktują o życiu zawodowym, jak i osobistym kobiet, które kształtowały polski modernizm i nowoczesność.
🛒 Pionierki T. VI
Seria: Architektura jest najważniejsza, tom VI, praca zbiorowa, EMG, Kraków 2019
Książka Pionierki to zbiór esejów o pionierkach polskiego budownictwa i urbanistyki: Annie Ptaszyckiej, Wandzie Krahelskiej, Wandzie Melcer, Gizelli Marguliesównie i Teresie Chmurze‑Pełech. To opowieść o kobietach, które przyczyniły się do rozwoju dziedzin, którymi się zajmowały, ale odeszły w zapomnienie.
🛒 Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus
Redakcja: Aleksandra Kędziorek, Katarzyna Uchowicz, Maja Wirkus, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2019
Listy są wspaniałym sposobem na poznanie twórczości i biografii twórców, a w przypadku architektów tego typu teksty zachowują się niezwykle rzadko. Helena Syrkus zajmowała się architekturą oraz wykładała na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Od połowy lat 20. wspólnie z mężem Szymonem Syrkusem projektowała w duchu modernizmu osiedla WSM Rakowiec i WSM Koło w Warszawie. Po wojnie działała w Biurze Odbudowy Stolicy, na kilkanaście lat odeszła od modernizmu na rzecz socrealizmu, angażując się ideologicznie w budowanie Polski Ludowej. Większość życia utrzymywała kontakt listowny z kluczowymi postaciami międzynarodowego środowiska architektonicznego: Walterem i Ise Gropiusami, Cornelisem van Eesterenem, Fridą Fluck, czy Sigfriedem Giedionem. Książka Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus stanowi niezwykłe źródło informacji o historii architektury oraz portret osoby targanej wiatrem historii.
🛒 Życie w architekturze. Christine Roux-Dorlut
Barbara Karwat, Tadeusz Barucki, Salix Alba, Warszawa 2018
Życie Krystyny Haliny Gandziarek to trochę story „od pucybuta do milionera” - historia o kobiecie, której udało się wyjechać z komunistycznego kraju do wolnego świata. Krystyna Roux-Dorlut w 1946 zaczęła studiować architekturę na Politechnice Warszawskiej, trzy lata później wyjechała na stypendium do Paryża i tam kontynuowała edukację. W kraju nad Loarą spędziła całe zawodowe życie, gdzie zaprojektowała i wybudowała wiele uznanych obiektów architektonicznych, za które otrzymała liczne nagrody i ważne odznaczenia francuskie. Życie w architekturze. Christine Roux-Dorlut to książka o silnej, utalentowanej kobiecie, która budowała nowy, powojenny świat.
🛒 Gdzie są architektki?
Despina Stratigakos, przekład: Agnieszka Rasmus-Zgorzelska, Centrum Architektury, Warszawa 2019
Kanadyjska badaczka i historyczka architektury szuka odpowiedzi na tytułowe pytanie - gdzie są architektki? Szuka przyczyn nieobecności i wykluczenia kobiet oraz ich dorobku twórczego w architekturze. Czy płeć w jakikolwiek sposób wpływa na karierę architektek? Co pod tym względem zmieniło się w ciągu ostatniego stulecia? Książka Gdzie są architektki pomoże znaleźć odpowiedzi na te pytania.
🛒 Eileen Gray. Dom pod Słońcem
Charlotte Malterre-Barthes, Zosia Dzierżawska, przekład: Jacek Żuławnik, Marginesy, Warszawa 2019
Komiks polskiej rysowniczki Zosi Dzierżawskiej i francuskiej architektki Charlotte Malterre-Barthes to rysunkowa opowieść o życiu Eileen Gray – architektki i projektantki mebli, a przede wszystkim wizjonerki, która nie idąc na kompromisy, zawsze szukała artystycznej doskonałości. Opowieść Eileen Gray. Dom pod Słońcem zaczyna się w 1924 roku, kiedy Eileen projektuje willę na południu Francji - budynek enigmatycznie nazwany E-1027. To też historia o pracy w cieniu męskich współpracowników i konfliktu z legendarnym Le Corbusierem.
🛒 Codzienność nudy. Dom jako przestrzeń produktywna i nieproduktywna
Aleksandra Gordowy, Fundacja Bęc Zmiana i PFR Nieruchomości, Warszawa 2020
Książka Codzienność nudy. Dom jako przestrzeń produktywna i nieproduktywna Aleksandry Gordowy to doskonały debiut absolwentki architektury. Nuda może być konstruktywna i twórcza, warto ją czasem wpuścić do naszych mieszkań jako narzędzia do konstruowania przestrzeni. Autorka proponuje odwrócenie schematów, w jakich zwykle toczy się rozmowa o jakości zamieszkiwania. Książkę Codzienność nudy wzbogacają teksty socjolożka Joanny Erbel o perspektywach innowacyjności w sferze zaspokajania potrzeb, jakie współcześnie są związane z zamieszkiwaniem oraz architektki i urbanistki Agaty Twardoch o inkluzyjnej architekturze nudy.
🛒 System do mieszkania
Agata Twardoch, Fundacja Bęc Zmiana, Politechnika Śląska, PFR Nieruchomości, Warszawa 2019
Tanie i łatwo dostępne mieszkania w Polsce to ciągle bardzo odległy temat. Agata Twardoch – praktykująca architektka napisała książkę o najciekawszych realizacjach alternatywnych wobec budownictwa deweloperskiego. „Od angielskich Miast Ogrodów Jutra przez Jednostkę Marsylską, po mikromieszkania w Nowym Jorku, od hoteli robotniczych przez akademiki po Airbnb, od kooperatyw przez spółdzielnie mieszkaniowe do cohousingu – sposobów zamieszkania jest znacznie więcej niż dom na przedmieściach i apartament na kredyt”. Książka System do mieszkania to manifest - najwyższa pora na zmianę myślenia o mieszkalnictwie.
🛒 Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach
Filip Springer, Karakter, Kraków 2018
Książka Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach to reportaż biograficzny poświęcony parze architektów-wizjonerów, którym przypadło pracować w okresie PRL-u. Wspólnie opracowali koncepcje Formy Otwartej, która nie zdała egzaminu w zderzeniu z rzeczywistością tamtych czasów. Reportaż Filipa Springera to opowieść o niebanalnych osobowościach z wizją naprawy świata opierającą się na wierze w człowieka i poczuciu powinności wobec innych.
🛒 Śmierć i życie wielkich miast Ameryki
Jane Jacobs, przekład: Łukasz Mojsak, Centrum Architektury, Warszawa 2017
Jane Jacobs, jako jedyna w tym zestawieniu, nie była architektką ani urbanistką, a dziennikarką i zaangażowaną obywatelką komentującą działania władz Nowego Jorku, urbanistów i deweloperów. Szczególnie mocno występowała przeciw koncepcjom Roberta Mosesa, ówczesnego czołowego urbanisty miasta. Wskazywała, że odejście od gęstej, niskiej zabudowy na rzecz budowy wieżowców i przecinających dzielnice autostrad prowadzi do wzrostu przestępczości, rozpadu więzi sąsiedzkich i upadku drobnego handlu i rzemiosła. Głos Jacobs przez lata była bagatelizowana, ze względu na płeć i brak wykształcenia architektonicznego. Jednak jej myśl była skuteczna i miała ogromne poparcie lokalnych społeczności. Książka Śmierć i życie wielkich miast Ameryki po dziś dzień daje do myślenia.
