Jesień. Poranki wstają razem z mgłami, drzewa zrzucają kolorowe liście, a jesieniary grasują po parkach i lasach z dyniowym latte. Żeby umilić coraz ciemniejsze wieczory, polecamy Wam książki, które każda jesieniara (czy jesieniarz) zainteresowana sztuką powinna przeczytać. Tematy polecane przez nas to: ezoteryka w sztuce, polskie wampiry, upiory oraz widma. Poszukamy magii nie tylko w tak oczywistych miejscach jak sztuka ludowa, ale też w tym co robiła awangarda. Będą potwory, legendy i dużo archetypów. Ciepły kocyk, napar z igliwia w dłoń i czytamy!
🛒 Elementy. Sztuka i dizajn nr 2: Ciemne karty, praca zbiorowa
Drugi numer półrocznika Elementy jest poświęcony zagadnieniu ezoteryki w sztuce i w dyscyplinach sąsiadujących. Nazwa Ciemne karty odnosi się zarówno do ciemnych kart przeszłości jak też nieznanej, pesymistycznej przyszłości. Oznacza też głębię i poszukiwane wróżb w kartach. W świecie, gdzie mamy przesyt wiedzy, degradację natury, zagrożenia wojną i katastrofą klimatyczną, wszechobecne fakenewsy i dezinformację, wyjątkowo kuszące wydaje się zwrócenie w stronę pozaracjonalnego objaśnienia świata. Czerpią też z tego artyści i o tym jest najnowszy numer półrocznika Elementy.
🛒 Brakujący element. Wątki ezoteryczne w sztuce współczesnej, praca zbiorowa
Choć wielu badaczy i teoretyków sztuki unika tego tematu, to sfera duchowa i pozaracjonalne korzenie modernizmu, były istotne dla twórców tego okresu. Dopiero niedawno metafizyczna analiza genezy XX-wiecznej awangardy stała się obiektem poważnych badań naukowych oraz projektów kuratorskich. Skłania to również do stawiania pytań o miejsce tego rodzaju tradycji w historii polskiej sztuki nowoczesnej i najnowszej. Ta książka o ezoteryce w sztuce przybliża metafizyczne poszukiwania artystów z początku XX wieku, ezoteryczne zainteresowania artystów powojennych oraz najmłodszego pokolenia.
🛒 Widmontologia. Teoria filozoficzna i praktyka artystyczna ponowoczesności, Andrzej Marzec
„W książce Widmontologia Andrzej Marzec odzyskuje niepokojący charakter widmontologii i ponownie wprowadza widma do myśli metafizycznej. Czym nawiedzona i przeniknięta jest tradycyjna metafizyka, co właściwie ją dręczy, nie daje spokoju oraz nieustannie podmywa jej stabilność? Kategoria widma Derridy posłużyła Marcowi przede wszystkim do rozważań nad charakterem współczesności i przeobrażeń, jakie dokonały się w obrębie myśli ponowoczesnej. Współczesna kultura, zdaniem Marca, stała się miejscem powstawania widm, nieustannie powracających z przeszłości. Uznając, że nie jesteśmy już w stanie tworzyć utopijnych wizji przyszłości, autor stara się zdać sprawę z widmowego charakteru współczesnej kultury, analizując m. in. strategie vintage, retro, nurt no future w kulturze lat 70. czy nurt fantastyki naukowej w literaturze”.
🛒 YAGA, Agata Kalinowska
Baba Yaga to powszechny w kulturze słowiańskiej archetyp kobiety stojącej w opozycji do patriarchatu: samodzielnej, silnej, niewpisującej się w kanony urody, za co płaciła cenę w postaci wykluczenia i samotności. Przedstawiana jako mieszkająca w lesie, odrażająca kobieta, otoczona kotami, krukami i duchami, wzbudzała grozę, a jednocześnie symbolizowała sprzeciw i energetyczną emanacją potencjalnej zemsty. W książce Agaty Kalinowskiej YAGA jest ideą emancypacyjną. Zebrane w tej książce fotograficznej zdjęcia mówią o nieheteronormatywnych wzorcach atrakcyjności, o zawstydzaniu z powodu wieku i dekonstruowaniu żeńsko-męskich mitów tworzących system. Pokazuje relacje między pięknem a kobiecą tożsamością narzuconą społecznie.
🛒 With Stake and Spade. Vampiric Diversity in Poland, Łukasz Kozak
Kontynuując temat postaci z kultury słowiańskiej polecamy sięgnąć do książki Łukasza Kozaka With Stake and Spade. Vampiric Diversity in Poland. Ta anglojęzyczna pozycja przybliża temat wampirów i słowiańskich wierzeń w żywych umarłych. Jak pokazuje, najwięcej źródeł historycznych i etnograficznych o wampirach, wycinków prasowych, kościelnych czy akt sądowych, pochodzi z terenów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a nie z Transylwanii. W tej pięknie zilustrowanej książce (ilustracje wykonała Julia Mirny), znajdziecie wybór tekstów o wampirach, powstałych na przestrzeni prawie 500 lat.
🛒 Upiór. Historia naturalna, Łukasz Kozak
Książka Upiór to napisana wartkim, lekkim językiem esej historyczno-antropologiczny, w którym autor stara się przybliżyć czytelnikowi, skąd na ziemiach polskich wziął się wampiryzm oraz jakie były jego kulturowe skutki. Nie zabraknie tu krwawych opisów i makabrycznych ciekawostek i jak się okazuje, polskie wampiry chętniej niż krew piły wódkę lub mleko. Na podstawie ogromnej ilości tekstów źródłowych Łukasz Kozak pokazuje, jak trwała i mocno zakorzeniona była wiara w upiory. Zachęcamy do zajrzenia do tej książki. Jest pięknie zilustrowana przez Aleksandrę Waliszewską i idealnie pasuje do jesiennych wieczorów.
🛒 Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie i Czarna msza, Julian Tuwim
Być może dla niektórych będzie ciekawostką, że Julian Tuwim interesował się ezoteryką, okultyzmem i demonologią. W książce wydanej przez Wydawnictwo Iskry w części Czary i czarty polskie znajdują się fragmenty kronik, które Tuwim zbierał, opatrzone rycinami z epoki oraz wstępem opowiadającym dzieje czarownic i zabobonu w Polsce. Wypisy czarnoksięskie to próba antologii polskiej literatury magicznej. Książka jest zbiorem faktów i obrazów z historii czarnoksięstwa w Polsce.
🛒 Czarodziej z Łysej Góry. Opowieść o Bolesławie Książku, Bożena Kostuch
Naiwne, urzekające, nie do podrobienia - tak można opisać sztukę użytkową tworzoną przez Bolesława Książka - jednego z najbardziej cenionych polskich artystów zajmujących się ceramiką. Elementy ludowe jak koniki, kurki, pasiaki i pręgi to najczęstsze motywy na ceramice. Z jego dorobku pozostało ponad 1600 wzorów naczyń użytkowych i dekoracyjnych, rzeźb ceramicznych, płyt okładzinowych oraz ceramiki architektonicznej. Bolesław Książek poświęcił znaczną część swojego życia łysogórskiej fabryce ceramiki „Kamionka”, a projekty, w które wkładał całe serce, zachwycają poziomem artystycznym do dziś.
🛒 Kłopoty ze sztuką ludową, Ewa Klekot
Sztuka ludowa to twór wynikający ze styku dwóch światów – miejskiego gustu i pracy rąk na wsi. Etnografka, Ewa Klekot, analizuje, w jaki sposób konstruuje się sztuka ludowa, jak wyglądają jej relacje z inteligencją i polityką. Pisze o uwikłaniu wiejskiej twórczości plastycznej w romantyczny, narodowy mit o ludowych korzeniach narodu. Przygląda się sztuce ludowej od połowy XIX wieku, przez warsztaty krakowskie, Spółdzielnię Artystów ŁAD, czas PRL-u po współczesność. To świetna książka o sztuce dla miłośników historii.
🛒 Hau. Psy, pieski i bestie w baśniach, mitach i wierzeniach, Tor Åge Bringsværd
Książka Hau. Psy, pieski i bestie w baśniach, mitach i wierzeniach z pewnością spodoba się wszystkim miłośnikom ciekawostek. Tor Åge Bringsværd przeanalizował ogromną ilość źródeł literackich i historycznych w poszukiwaniu roli psów w mitach, legendach, baśniach i podaniach ludowych. Znajdziecie tu opowieści o psach bogów i czarownic, o kobiecie, która poślubiła psa, czy sagę o psie, który został królem. Psy piekielne, niebiańskie i baśniowe. Ta książka o psach jest bardzo przyjemna w lekturze ze względu na staranność wydania, a także piękne ilustracje.
